مروری بر روند شکل‌گیری مدیریت زنجیره تأمین

در دهه شصت فرانسوا پرو با ارائه نظریات مربوط به قطب صنعتی و قطب توسعه، تجمع های مکانی بخش صنعت را از دیدگاه نظری مورد مطالعه قرار داد. پس از آن آلبرت هیرشمن با نظریه پیوندهای صنعتی به مبحث توسعه پیوندهای پیشین و پسین پرداخت. مباحث کلیدی نیمه دوم قرن بیستم بیشتر متمایل به برنامه ریزی و سیاست گذاری مناطق اقتصادی و مخصوصاً مناطق صنعتی بود، در مباحث کلیدی اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ به عناوین نظری چون تخصص های انعطاف پذیر، نواحی و خوشه های صنعتی، زنجیره ارزشی کالا بر اساس تقسیم کار و نیز بخش‌های ایجاد مزیت رقابتی و جایگاه خوشه‌ها در آن پرداخته شده است. پس از دهه هشتاد و مخصوصاً در دهه نود رویکرد به برنامه‌ریزی منطقه‌‌ای و صنعتی پر رنگتر بود و عنایت خاصی به خوشه‌سازی و تحلیل‌های خوشه‌ای در راستای توسعه منطقه‌ای مبتنی بر قابلیت‌های فناورانه گردید. با وجود این‌، خوشه‌ها مدت‌ها به‌ صورت ‌ناپیدا فعالیت‌ می‌کردند و در ‌گروه‌های‌ هم‌پوشان‌صنعتی‌ و ‌گروه‌های‌ بزرگتر صنعتی پنهان‌ بوده‌اند.(دین محمدی، دل انگیزان، صادقی، ۱۳۸۵)

در دهه نود پروفسور پورتر (Porter, 1990 & 1998) نوع دیگری از نگرش را ‌در مورد تحلیل مسائل مربوط به مناطق مطرح نمود که در آن نحوه قرار گرفتن بنگاه‌های اقتصادی در طول و عرض یکدیگر و ارتباطات عمودی و افقی بین آن ها در کنار نحوه تعامل با نهادهای ملی و محلی و تمامی عوامل درگیر در فرایند تولید به صورت یک کل به نام “خوشه” مورد بررسی قرار می‌گیرد. چارچوب تحلیل خوشه ای امکان جدیدی برای مطالعه اقتصادی مناطق به دست می‌دهد که در آن نقش و تأثیر هر یک از عناصر لازم در یک محیط اقتصادی به‌راحتی قابل درک و سیاست‌گذاری است. (دین‌محمدی، دل انگیزان، صادقی، ۱۳۸۵)

خوشه صنعتی امروزه از واژه ها و مفاهیم نو در ادبیات اقتصاد منطقه ای و اقتصاد صنعتی به شمار می‌آید. مناطق پیشرفته‌ای از جهان همچون آریزونا، کالیفرنیا، فلوریدا، مینه سوتا، شهرها و مناطق اروپایی چون ایتالیای شمالی، آلمان جنوبی، بریتانیای کبیر و دانمارک، ژاپن و کشورهای در حال توسعه ای چون هندوستان و چین و نیز کشورهایی چون کره، تایوان و مالزی همگی توسعه خوشه های صنعتی را مبنای استراتژی های توسعه صنعتی در مناطق مختلف خود قرار داده‌اند. به نظر می‌رسد با بهره گرفتن از تحلیل‌های خوشه‌ای و مجموعه مشخصی از مفاهیم برنامه ریزی توسعه، بتوان سؤالات اساسی در حوزه مطالعات اقتصاد منطقه‌ای و صنعتی را پاسخ داد. در میان مجموعه دانش‌های مطالعات منطقه‌ای، دانش خوشه‌ها نوآوری جدیدی است که نوآوری‌های جدید بیشتری را نیز به دنبال داشته و خواهد داشت (دین محمدی و دیگران ۱۳۸۵، ازFeser, 1998 Enright, 1996 😉

در یک فهم عمومی، تحلیل‌های “خوشه‌ای” می‌توانند به صورت یک مجموعه از فعالیت‌ها انگاشته شوند، که نظریات گرفته شده از رشته دانش‌های جغرافیا، مدیریت، علوم اجتماعی و اقتصاد را در خدمت رشد اقتصادی منطقه قرار می‌دهند. تحلیل‌های خوشه‌ای می‌توانند کمک شایانی به تجزیه و تحلیل رشد ثروت در اقتصاد منطقه‌ای داشته و با اشاعه و ارائه معانی فکری مؤثر درباره وابستگی های بین بخشی و درون بخشی، و ایجاد یک تصویر واحد از اقتصاد منطقه ای، امکان برقراری زمینه سیاست‌گذاری مؤثرتر را به وجود آورند. چارچوب تشکیل یک خوشه بر چند اصل مبتنی است:

اول وجود بنگاه‌های اقتصادی در عرض و طول یکدیگر.

دوم وجود نهادهای ملی ومحلی هماهنگ کننده و ارتباط دهنده.

سوم وجود قوانین و مقررات تسهیل کننده ارتباط.

تعاریف ارائه شده برای خوشه و خوشه‌ها بسیارند که ما فقط به چند تایی از آن ها اشاره خواهیم کرد:

خوشه عبارت است از تمرکز جغرافیایی نهادها و شرکت‌های مرتبط با یکدیگر در یک حوزه خاص (Porter, 1998).

به صورت معمول خوشه‌های صنعتی به صورت یک گروه از بنگاه‌ها و مؤسسات اقتصادی و غیراقتصادی هستند که به صورت افقی و عمودی با یکدیگر در ارتباطند، با یکدیگر همکاری دارند و همچنین با یکدیگر رقابت می‌کنند. زمینه‌های همکاری متنوعی بین آن ها وجود دارد، مانند خریدهای مشترک، استفاده از شبکه های توزیع مشترک، ارتباطات تکنولوژیکی، تحقیقات مشترک، زمینه‌های آموزش کارکنان، آموزش مشترک مدیران، برنامه های استاندارد سازی جمعی، مطالعات مشترک بازار، خرید تکنولوژی های قابل استفاده مشترک و نیز استفاده از زمینه‌های بازار کار مشترک مثل تشکیل ذخیره سرمایه انسانی مشترک.(Enright ,1996). انبوهی از شرکت‌های مجتمع شده در یک محدوده جغرافیایی نظیر تأمین کنندگان منابع و مواد اولیه و متقاضیان کالا و خدمات که برخی از ارتباطات را با یکدیگر دارا هستند. این شرکت‌ها معمولاً دارای تولیدات مکمل و یا مشابه در محصول، فرایند و یا یک منبع هستند (NGA, 2002).

آنچه که مهم است نکاتی است که در تمامی تعاریف به آن ها اشاره شده است:

1. 1. تمرکز در یک منطقه جغرافیایی

1. 1. وجود ارتباط درون بنگاهی و درون صنعتی بین بنگاه های عضو

1. 1. در طول هم قرار گرفتن بنگاه ها در درون خوشه (ارتباطات عمودی)

1. 1. وجود سازمان‌های غیرتجاری در کنار بنگاه های تجاری در درون یک خوشه

1. 1. همکاری بین بنگاه ها و انجام اقدامات مشترک و جمعی

1. 1. وجود رقابت بین اعضا

1. 1. هم رشته بودن بنگاه ها در یک شاخه یا دسته صنعتی خاص (تشکیل زنجیره ارزش)

1. 1. وجود تهدیدها و فرصت‌های مشترک برای بنگاه های درون خوشه

1. پیدایش خدمات تخصصی فنی، مدیریتی و مالی در خوشه

۱۰- وابستگی به یک منطقه خاص جغرافیایی – اقتصادی

۱۱- برهم افزایی رقابت و همکاری در خوشه

۱۲- کارایی جمعی و بهره برداری از صرفه های اقتصادی بیرونی

۱۳- فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره‌ی تأمین توسط اعضای عمومی زنجیره‌ی تأمین

(دین محمدی، دل انگیزان، صادقی، ۱۳۸۵)

بنگاه ‌های درون خوشه، نهاده‌ها را از سایر اعضای خوشه خریداری می‌کنند و با تکیه بر خدمات سایر بنگاه‌ها درون خوشه،به طور جمعی ظرفیت تولید خود را در کسب جایگاه در بازار های بین‌المللی افزایش می‌دهند.در مواردی نیز در صدد کسب و ارائه تصویر مشترکی از فعالیت های خوشه‌اند.اماخوشه‌ها نهادهای همکاری بین بنگاه نیست. بنگاه‌های درون خوشه با یکدیگر رقابت هم می‌کنند در واقع همان‌ طور که جدول زیر نشان می‌دهد کاهش رقابت بین اعضاء خوشه و انتقال ان به بیرون از خوشه و از طرفی تقویت همکاری در خوشه، مهمترین هدف در پیشرانی توسعه خوشه است.

فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره‌ی تأمین توسط اعضای عمومی زنجیره‌ی تأمین (Global Supply Chain Forum) تعریف شده و عبارتند از:

• • مدیریت روابط مشتری (Customer Relationship Management)

• • مدیریت سرویس مشتری (Customer Service Management)

• • مدیریت تقاضا (Demand Management)

مقدمه

جامعه امروز جامعه­ای سازمانی است که بخش عمده­ای از زندگی ما در سازمان‌ها و یا در ارتباط با آن ها سپری می­ شود. سازمان‌ها در معنای وسیع کلمه از شالوده­های اصلی اجتماع کنونی­اند. چرا که در یکی کار می­کنیم و از خدمات و تولیدات سایر سازمان‌ها نیز بهره­مند می­شویم. انواع خدمات و تولیدات مورد نیاز جامعه و مردم به وسیله سازمان‌های گوناگون فراهم می­شوند. هر سازمانی با انجام دادن وظایف چندگانه یا تخصصی، ‌هدف‌های‌ عام یا خاصی را برای جامعه و مردم محقق می­سازد. این هدفها و وظایف بسیار دشوار و پیچیده­تر از آنند که به وسیله یک فرد یا گروه کوچک تحقق پذیر و انجام یافتنی باشند. از این رو گردش امور زندگی، وابسته به سازمان‌ها و پیشرفت و بقاء جامعه، تابع کار و عملکرد مؤثر آن ها‌ است.

از طرف دیگر سبز فایل، عصر تحولات سریع و مداوم است. تحولات پربعد و چند لایه که در آن ضرورتاً همه اجزاء و عناصر نظام با هم مرتبطند (ترک زاده، ۱۳۸۸). یکی از بارزترین ویژگی‌ها عصر حاضر، تغییرات شگرف و مداوم در طرز تفکر، ایدئولوژی، ارزش‌های اجتماعی، شیوه ­های اداره امور و بسیاری از پدیده‌های دیگر زندگی است. در دنیای کنونی با توجه به سرعت شتابنده تغییرات و تحولات علمی، تکنولوژیکی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و … ، سازمان‌هایی موفق و کارآمد محسوب می‌شوند که علاوه بر هماهنگی با تحولات جامعه امروزی، بتواند مسیر تغییرات و دگرگونیها را نیز در آینده پیش‌بینی نموده و قادر باشند که این تغییرات را در جهت ایجاد تحولات مطلوب برای ساختن آینده­ای بهتر هدایت کنند. به عبارت دیگر، تنها با بهره­ گیری خلاقانه از تغییر، برای هدایت کردن خود تغییرات است که می‌توانیم از آسیب های شوک آینده در امان بمانیم و به آینده بهتر و انسانی تر دست یابیم (تافلر^[۱]، ۱۳۷۳، ص ۵۰۰)

نظام مالیاتی کشور با درک این تغییرات، طی سالیان اخیر کوشیده است خود را با شرایط جدید جهانی همگام و جهت ‌پاسخ‌گویی‌ به آن، تغییرات بنیادی را در خود ایجاد نماید. در راستای این تغییر گریزناپذیر و بنیادی نظام مالیاتی در برنامه سوم توسعه تحولات عمده­ای پیدا کرد و طبق بند الف ماده ۵۹ قانون برنامه سوم توسعه به منظور افزایش کارایی نظام مالیاتی و رفع موانع سازمانی موجود و همچنین تمرکز تمامی امور مربوط به اخذ مالیات، دولت مکلف شد سازمان امور مالیاتی را تأسیس کند، سازمان به عنوان مؤسسه‌ ای دولتی و وابسته به وزارت امور اقتصادی و دارایی، در اواخر سال ۱۳۸۰ فعالیت خود را آغاز کرد و از زمان تشکیل تاکنون، به بررسی و تبادل نظر با اندیشمندان، خبرگان و مسئولان امور اقتصادی و مالیاتی کشور پرداخته و ‌به این نتیجه رسیده است که اساس تحکیم بنیادهای اقتصادی سالم و پویا و ایجاد زیرساخت­های اجتماعی پایدار و توسعه ­یافته در کشور کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و تامین هزینه­ های کشور از درآمد غیرنفتی از جمله درآمدهای مالیاتی است (سازمان امور مالیاتی، ۱۳۸۷). به همین منظور و برای تحصیل درآمدهای مالیاتی عادلانه، به روز و به هنگام؛ باید اهتمام خاصی در زمینه مدیریت، بهسازی و توسعه منابع انسانی داشت زیرا در وهله اول، سازمان‌ها زائیده اشخاص هستند و بدون وجود انسان هیچ سازمانی وجود خارجی نخواهد داشت. انسان به عنوان یک منبع، یکی از با ارزش­ترین سرمایه ­های یک سازمان هستند. انسان‌ها، سازمان‌ها را به وجود می ­آورند، مسیر آن ها را مشخص و هدایت ‌می‌کنند و به آن ها حیات دوباره می­بخشند. به همین دلیل مدیران به طور روز افزونی پی به اهمیت نیروی انسانی برده و این امر باعث شده است که تا آنان هر چه بیشتر پیچیدگی‌های رفتار سازمانی را درک کنند (مورهد وگریفن، ۱۳۸۹).

از سوی دیگر کار و عملکرد مؤثر سازمان‌ها وابسته به مدیریت اثربخش آن ها‌ است. مدیریت مهمترین عامل حیات، رشد و بالندگی یا اضمحلال سازمانهاست. مدیر، روند حرکت از وضع موجود به سوی وضعیت مطلوب را هدایت و رهبری می­ کند و در هر لحظه، برای ایجاد آینده ای بهتر در تکاپوست (دفت، ۱۳۸۸). در این راستا ‌می‌توان دریافت که دنیای نوین، عصر تحولات پیوسته است. تغییر ساختارها و مفاهیم بنیادین به دنبال تغییرات گریزناپذیر این عصر تازه، رخدادی است که شیوه ­های اداره امور را متحول ‌کرده‌است. مدیریت در جهان امروز، علمی گسترده، عمیق و پایه ای است که رمز هر پیروزی در آن نهفته است (سازمان امور مالیاتی، ۱۳۸۷).

۱-۲- بیان مسئله

ما در دنیایی بسیار پیچیده و پویا زندگی می‌کنیم که دو ویژگی عمده آن یکی منابع محدود و دیگری نیازهای نامحدود است (زاهدی، ۱۳۸۹). سازمان‌های رسمی به منزله تدابیر و وسایلی هستند که برای رفع نیازهای اساسی جامعه به وجود می‌آیند و با سیر تحولات اجتماعی، روز به روز گسترده تر و پیچیده تر می‌شوند. آن ها ‌هدف‌های‌ گوناگون و متفاوتی دارند و برای رسیدن به ‌هدف‌های‌ خود، طبق برنامه فعالیت می‌کنند. فعالیت آن ها مستلزم استفاده از منابع انسانی، مادی و مالی است (علاقه بند، ۱۳۸۹). سازمان‌های رسمی، تحت نظم و ترتیب، و قواعد و مقررات معینی فعالیت می‌کنند که گرداننده اصلی آن ها انسان‌ها هستند. آنانند که به کالبد سازمان‌ها جان می بخشند و تحقق هدفها را میسر می‌سازند (مورهد و گریفن، ۱۳۸۹). رفتار و مناسبات افراد در آن ها، تحت الگو و موازین ویژه ای شکل می‌گیرد. برای اینکه فعالیت سازمان و کنش اعضای آن در جهت هدفها باشد، سرپرستی و نظارت، و هماهنگی و هدایت لازم می‌آید. مجموعه این وظایف که رفتار و فعالیت سازمانی را در مسیر هدف تنظیم، تصحیح، تقویت و راهنمائی می‌کند، مدیریت نامیده می شود (علاقه بند، ۱۳۸۹). مدیران نیز به عنوان یک عامل کلیدی، سازمان و تمامی منابع آن را به سوی هدف سوق می‌دهند (مورهد و گریفن، ۱۳۸۹). لذا همه سازمان‌های رسمی برای استمرار و تداوم فعالیت خود به مدیریت نیاز دارند. فقدان مدیریت، موجب ناهماهنگی، انحراف از هدف، اتلاف وقت و انرژی می شود و سازمان‌ها را به نابسامانی و از هم پاشیدگی می کشاند (علاقه بند، ۱۳۸۹).

متغیرهای مختلفی بر روی مدیریت اثربخش در سازمان‌ها از جمله سازمان امور مالیاتی کشور تأثیر می‌گذارند. یکی از این متغیرهای مهم و تأثیرگذار، جو سازمانی و انتخاب فنون نفوذ مناسب بر اساس جو ادراکی توسط مدیر است (گریگ، ۲۰۰۳). رهبر نمی تواند به میل و خواسته خود سبک یا شیوه رهبری را تعیین کند. شرایط فرهنگی (وبه تبع آن جو سازمانی)، کارکنان و زیر دستان، و نوع انتظارات آن ها، تعیین کننده سبک یا شیوه رهبری وی خواهد بود. در درون سازمان‌ها، فرهنگ‌های و )جوهای) متفاوتی رواج دارد. برخی گرم، و حمایتی هستند و عده ای هم رسمی، خشک و مقرراتی می‌باشند. بنا براین، فرهنگ وبه تبع آن جو سازمانی که یک مدیر در آن مشغول به کار است، در امر تعیین شیوه اعمال نفوذ بر دیگران، نقشی اساسی دارد (رابینز، ۱۳۸۹).

۲-۲-۲-تجهیز و تخصیص منابع مالی :

عملکرد بازارهای مالی، مکانیسم‌ها و شرایط تخصیص پس اندازهای اجتماعی اثرات مهمی در فرایند توسعه و آهنگ رشد اقتصادی یک کشور دارد. بر اساس نظریات و الگوهای متعارف سنتی اقتصاد افزایش نرخ پس انداز و نرخ سرمایه گذاری اجتماعی برای دستیابی به سطح بالاتر از درآمد سرانه الزامی است بدین لحاظ ادبیات رشد و توسعه در دهه گذشته تأکید زیادی بر اهمیت و فرایند رشد و توسعه پس انداز و سرمایه گذاری در روند رشد اقتصادی دراز مدت داشته است.

وجود انگیزه های اقتصادی برای جذب پس اندازها (و جایگزینی مصرف آینده به جای مصرف حال) ایجاد و توسعه نهادهایی که بتواند پس اندازهای جذب شده را به طور منطقی و کارا به فعالیت های مولد سوق دهند و اهمیت نقش نهادهای مالی در فرایند تخصیص سرمایه و بهره وری سرمایه اجتماعی از زمره مسائلی است که در دهه گذشته مورد توجه اقتصاد دانان توسعه بوده است. در ایران نیز سعی بر این بوده که ضمن رعایت قوانین بانکداری بدون ربا سرمایه ها به بهترین شیوه به کار گرفته شود.

در این رابطه نظرات مختلف از جمله اثر قیمت گذاری اعتبارات و سرمایه بر فرایند جذب و تخصیص پس اندازهای اجتماعی، درجه کارایی مکانیسم بازار در تخصیص سرمایه، شکست بازار در فرایند تخصیص سرمایه و زمینه‌های مناسب برای دخالت نیز مد نظر بوده است (جلالی نائینی،۱۳۷۵:.۲۲۶-۲۲۷).

۲-۲-۲-۱-تأمین مالی:

به طور کلی واحدهای مختلف اقتصادی برای تأمین نیازهای مالی و سرمایه گذاری جدید یا منابع داخلی مانند سودهای توزیع نشده، استهلاک و سایر ذخایر را به کار می‌گیرند و یا منابع خارجی مانند فروش سهام به مردم و انواع وام گیری از مؤسسه‌های واسطه مالی (مانند بانک‌ها، مؤسسه‌های بیمه، صندوق‌های بازنشستگی و …)روی می‌آورند. مؤسسات و بازارهای مالی هدایت پول از واحدهایی که دارای مازاد هستند (پس انداز کنندگان) به واحدهایی که دارای کسری می‌باشند (آن واحدهایی که درآمد سالیانه آن ها برای تأمین مالی مخارجشان کافی نیست) را فراهم می‌کنند که دقیقاً در اجرای “سیاست اعطای تسهیلات اشتغالزایی”چنین هدفی مد نظر قرار گرفته است (فرجی،۱۳۷۰:.۱۲۰-۱۳۲).

۲-۲-۲-۲-کارایی و نا کار آمدی بازار سرمایه.

بازار کار آمد پول و سرمایه به بازاری اطلاق می‌شود که مکانیزم عمل آن به نحو مناسب موجبات استفاده بهینه از منابع کمیاب پولی و مالی را فراهم آورده و حصول به رشد اقتصادی مطلوب را ممکن سازد. به عبارت دیگر، در این بازار به دلیل امکان دسترسی همگان به منابع پولی و مالی تحت شرایط مشابه که به خاطر وجود رقابت سالم و کامل، منابع پس انداز جامعه در بهترین یا مطلوبترین امکانات موجود سرمایه گذاری شود تا هم در یافت کنندگان وهم پس انداز کننده ها از منافع آن بهره مند شوند. بدین ترتیب، با بهره گرفتن از مکانیزم عمل این بازار ضمن دستیابی به رشد مطلوب اقتصادی، منافع فردی و رفاه بیشتر اجتماعی نیز فراهم خواهد شد.

در بازارهای کار آمد حتی اشخاصی که امکانات سرمایه گذاری دارند به دلیل مکانیزم صحیح بازار و وجود بازده بالاتر از بازده سرمایه گذاریهای خود آن ها، با اراده خود از سرمایه گذاری منابع خود در آن امکانات صرف نظر می‌کنند و در واقع با صرف نظر کردن از سرمایه گذاری در این امور منابع خود را برای سرمایه گذاری در امکانات کارآمدتر تخصیص خواهند داد.

به طور خلاصه، رسیدن به کارایی میسر نیست مگر محیط، عوامل و ابزارهای موجود در بازار به نحوی عمل کنند که قیمت مساوی برای کالاها و خدمات مشابه پرداخت شود. در حالی که بررسی‌های گذشته و حال نشان می‌دهد که بازارهای پول و سرمایه ایران با احتمال بسیار زیاد از کارایی لازم برخوردار نبوده و با اشکالات و نارسائیهای متعددی مواجه می‌باشد. از جمله این نارسائیها می‌توان به مواردی همچون کمبود مؤسسات مالی واسطه که البته این مورد نسبت به سال‌های قبل کمی حل شده (با ورود مؤسسات مالی و اعتباری) و مورد بعدی کمبود ابزارهای مالی برای پس انداز کننده و دخالت مستقیم دولت در بسیاری از امور مالی و پولی من جمله سهمیه بندی اداری منابع، تعیین نرخ‌های اداری برای تجهیز منابع مالی و اعطای تسهیلات اعتباری و تعیین میزان تسهیلات بدون توجه به منابع موجود بانکی و عدم تضمین کافی برای بازپرداخت تسهیلات اعطا شده‌ای که وام گیرنده (دریافت کننده تسهیلات) قادر به پرداخت آن نمی‌باشد. (با وجود اینکه دولت برگشت تسهیلات را تضمین کرده و به عهده گرفته).که این عوامل باعث کاهش سود بانک می‌شود و به طور کلی این عوامل بازارهای مالی را از رسیدن به کارایی مطلوب باز می‌دارد.

اما مسأله بعد مربوط به هزینه تا مین منابع مالی است. یعنی کاهش نرخ سود تسهیلات شاید از یک دیدگاه باعث افزایش تولید و رشد اقتصادی می‌شود اما به دلیل نظارت ضعیف مراکز مربوطه تأمین ارزان منابع مالی به زیان همگان خواهد بود. زیرا پس انداز کننده زیان ارزانی قیمت منابع مالی خود را می‌برد و تولید کننده نیز به دلیل ارزانی قیمت، منابع را در طرح‌های نامطلوب به کار برده و کوشش لازم را برای افزایش کارایی و کسب درآمد بیشتر نخواهد کردکه در نهایت نفع جامعه تحت این شرایط نمی‌تواند به نحو مطلوب تأمین شود؛ و این امر می‌تواند به گسترش بازارهای مالی غیر متشکل، بورس بازی، احتکار و نهایتاً سوء مدیریت مالی منجر شود؛ ‌بنابرین‏ بحث کاهش نرخ سود تسهیلات زمانی می‌تواند در تولید و افزایش آن مؤثر واقع شود که به موازات آن نظارت مستمر و قوی توسط وزارت صنایع و ادارات مربوطه انجام شود (مهدوی نجم آبادی،۱۳۷۷:.۱۰۹-۱۱۲).

۲-۲-۲-۳-تجهیز و تخصیص منابع مالی توسط بانک‌ها:

در کشورهایی که بازار سرمایه گستردگی و عمق کافی ندارد، سیستم بانکی کانال اصلی جذب پس اندازها و تخصیص اعتبارات بانکی، جهت تأمین مالی هزینه های سرمایه گذاری است. به عبارت دیگر، سیستم بانکی محور اصلی فعالیت‌های بازار مالی است. در این محیط یک سیستم بانکی کارآ و کارآمد نه تنها قابلیت جذب پس انداز زیادتری را دارد بلکه با توجه به توان کارشناسی و تخصصی بانک‌ها در بررسی و ارزیابی تقاضاهای وام، باعث تخصیص درصد بیشتری از منابع مالی به پروژه هایی است که بازدهی بیش از میزان متوسط دارند (جلالی نائینی، ۲۳۷:۱۳۷۵ ).

بانک‌ها با فعالیت در این دو بازار، بازده مناسبی برای سرمایه های سهام‌داران خود به دست می‌آورند. قسمت اعظم منابع مالی بانک‌ها را سپرده‌های جاری، پس اندازها و سپرده‌های مردم، کیفیت خدمات بانکی و نیز فعالیت بانک‌ها در زمینه بازاریابی برای جلب سپرده‌ها بستگی دارد (هدایتی،۱۱:۱۳۷۶).

امید و خوش بینی

محققان مطالعه ای بر روی خوش بینی را به عنوان یک ازه روانشناختی در قرت بیستم آغاز کردند . دوبعد خوش بینی به انتظار واکارآمدی در مطالعات اشنایدرراجع به امید ادغام شده اند . در این مدل امید به عنوان انتظار فرد برای موفقیت در دستیابی به هدف از دو عنصر تشکیل شده است : ۱- افکاری که فرد ‌در مورد توانایی بیشتر در راه های رسیدن به اهداف دارد . ۲- حس کارآمدی ‌در مورد رسیدن به اهداف(پترسون ۲۰۱۳) .

نا امیدی حالتی است که که در ذهن انسان تجربه می شود . نا امیدی در حقیقت روشی برای نظر افکندن به بعضی از موقعیت های زندگی با احساس بدون امید می‌باشد .غیر ممکن است بتوان امید را به طومر همزمان با نا امیدی در یک جا قرار داد . حضور یکی به سادگی دیگری را از بین می‌برد (دایر^[۲۶]ترجمه فرحی ۱۳۸۵).

امید ، ایمان و شکیبایی

امید عامل ذاتی و باطنی شالوده زندگی است . عامل پویا و دینامیک روان انسان است . امید ، با دیگر شالوده های زندگی نیز ارتباط نزدیک دارد و آن ایمان است . ایمان وجه ضعیف باور یا دانش نیست و عنصر دیگری که با امید و ایمان پیوستگی دارد ، شکیبایی است . شکیبایی قابلیتی است که در برابر وسوسه انسان که می‌خواهد ایمان و امید را بکشد ، مقاومت نشان می‌دهد .و در نهایت امید پدیده ای متناقض است نه انتظاری انفعالی یا کنش پذیر و نه نیرویغیر واقع بینانه که بتواند شرایط ممکن را به وجود آورد.ایمان نیرویی است که زمان ی که زمان جهیدنش فرا رسد ، خواهد جهید (فروم^[۲۷]۲۰۰۱۳).

نظریه امید

امید شامل شش بعد است که آن ها را در کنار هم بنا ‌کرده‌است و تغییرات آن ها سبب بروز فرایند های امید می‌گردد :

1. 1. بعد شناختی : فرآیندی ات که در آن فرد طی آن در یک تصور ، یادگیری و قضاوت ‌در مورد موضوع امید را عملی می‌سازد . این بعد شامل فرآیندی مثل تعریف موضوع امید کشف واقعی بودن امید ، تمیز دادن عوامل ارتقا دهنده امید از موانع آن و تصویر سازی ذهنی است . و در صورت عدم توان کافی موضوع امید را تعدیل و و تغییر می‌دهد و یا مورد جدیدی را انتخاب می‌کند (سان دین ^[۲۸]
      ۱۹۹۸).

1. 1. ۲- بعد عاطفی :بر احساسات و روحیات فرد دلالت می‌کند و شامل جاذبه و کشش یک پیامد خوب احساس به اهمیت امید ، اعتماد یا عدم اطمینان می‌باشد . این بعد بر تمامی فرایند امید نفوذ دارد . و احساس متفاوتی از دردناک بودن تا آرامش را در بر می‌گیرد (دوفالت^[۲۹]۱۹۸۵) .

1. 1. بعد رفتاری : این بعد مشتمل بر اعمال و رفتاری است که فرد برای رسیدن به موضوع امید انجام می‌دهد . امید می‌تواند منجر به افزایش انرژی برای انجام اعمال شود . این اعمال می‌تواند فیزیولوژیکی ، روانی یا فرهنگی باشد(سان دین ،۱۹۹۸) .

1. 1. بعد حسی : این بعد بر احساس وابستگی با دیگران حکم می‌کند . و شامل تعامل اجتماعی – مقابل برخورد و امنیت ارتباط با افراد می‌باشد (دوفالت ۱۹۸۵) .

1. 1. بعد زمانی : این بعد به تجربیات گذشته ،حال و آینده توجه دارد . امید اگرچه به آینده است ولی اما گذشته و حال بر فرایند امید مؤثر است . موضع امید گاه متوجه زمان خاصی است و گاه اختصاص به زرمان خاصی ندارد ، برخی کوتاه و برخی طولانی تر هستند (دوفالت ،۱۹۸۵).

1. بعد زمینه ای : که مربوط به موقعیت زندگی فرد است که بر امید مؤثر است. بعضی موقعیت ها منجر به بروز نا امیدی و یا امید می شود (سان دین ،۱۹۸۹).

عوامل زیادی بر روی امید به زندگی یک جامعه موثرند . یافته های تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که درآمد سرانه ، برابری قدرت خرید ،نرخ بارداری ،نرخ آسیب پذیری کودکان و سرانه پزشکی رابطه مثبت و مستقیم و عواملی مانند نرخ بی سوادی مردان ، نرخ شیوع ویروس ایدزو نرخ رشد جمعیت ،نرخ شیوع کم خونی در زنان و ضریب جنسی رابطه منفی و معکوس دارند (سازمان بهداشت جهانی ۲۰۰۸).

نظریه امید به زندگی اشنایدر بر اساس روانشناسی اجتماعی با تکیه بر طرح های شناختی مطرح شده است . هسته اصلی امید را انتظارات فرد که او را سوق می‌دهند و باعث موفیت او می شود ، می‌داند . وی معتقد است اهداف با سطح پایین برای اجرا یا عملی کردن انتظارات فرد لازم و ضروری است .نظریه امید به زندگی بر روی تحلیل شناختی رابطه اهداف و نتایج تأکید دارد (گاتمن^[۳۰]،کوان^[۳۱] ، کرر^[۳۲]۱۹۹۵ ).

کیفیت زندگی

منشا ظهور مفهوم کیفیت زندگی به سال‌های بسیار دور و در میان فلاسفه و دانشمندان ایران، یونان و چین بر می‌گردد . و در ادبیات و فلسفه و طب ریشه دارد و این مبحث که زندگی خوب چگونه زندگی ای است همیشه در طول اعصار و قرون مورد توجه فلاسفه و اندیشمندان بوده است .

کیفیت زندگی سازه ای بسیار گسترده و پیچیده ایست از سلامت ذهن. کیفیت زندگی سازه ای پیچیده از انواع حیطه ها از جمله وضعیت سلامت ، توان انجام فعالیت‌های زندگی روزمره ، جایگاه نقش کاری ،وجود فرصت‌ها برای دنبال کردن علایق تفریحی ، کارکرد اجتماعی در دوستی ها و روابط با دیگران ، دسترسی به منابع مراقبت از سلامت و معیارهای زندگی و سلامت عمومی را در بر می‌گیرد .

تعریف مفهوم کیفیت زندگی بسیار پیچیده می باشد و توافق کلی برای تعریف وجود ندارد زیرا این مفهوم دارای ابعاد چند گانه ای می‌باشد و جنبه‌های مختلف زندگی فرد را شامل می شود و ادراکات فرهنگی گوناگون از آن شده است . این مسئله با مسایل فرهنگی ارتباط زیادی دارد .افراد ، تصورات ارزش‌ها و آرمان ها و اولویت های انسان‌ها در یک جامعه مطلوب تحت تاثیر مسایل فرهنگی شکل می‌گیرد .اگر چه پاره ای از مسایل فرهنگی قابل تعمیم به جوامع مختلف می‌باشد اما یک استانداردمشخص برای تمامی فرهنگ ها وجود دارد .

کیفیت زندگی مقوله ای پیچیده است . ارائۀ تعریفی واضح و روشن برای ارتقاء کیفیت زندگی کار دشواری است ، اما شاید بتوان گفت راه ارتقاء کیفیت زندگی آن است که به افراد کمک کرد تا بتوانند توانایی‌های بالقوه خود را با انتخاب بهترین راه و روش به فعل درآورند . کیفیت زندگی بهترین معیار و ملاک اندازه گیری توان فرد برای سازگاری موفقیت آمیز با چالش های موجود در دنیای واقعی است . محیط کار ، خانه و اوقات فراغت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد . در منابع گوناگون عمومی و تخصصی تعاریف متفاوتی از کیفیت زندگی ارائه شده است که از “رضایت زندگی” تا ” توانایی عملکردی فرد ” گسترده است . مفاهیمی که برای فهم کیفیت زندگی به کار می‌روند شامل خشنودی و ناخشنودی ، شرایط زندگی ، شادکامی ، نا شادمانی ، تجربۀ زندگی و عواملی مانند آسایش ، وضعیت عملکردی ، وضعیتاجتماعی – اقتصادی ، استقلال و شرایط محیطی می‌باشد (کاظمی و مومنی۱۳۸۹) .

سازمان بهداشت جهانی (۱۹۶۰) کیفیت زندگی را اینگونه تعریف می‌کند : کیفیت زندگی برآیند طیف های مختلف زندگی مانند عوامل تعیین کننده سلامت ، شادی ( ازجمله : راحت بودن محیط فیزیکی و رضایت شغلی ) ، آموزش دستاوردهای اجتماعی و هوشی ، آزادی عمل ، عدالت و نبودن ستم است.

الگوی فلس و پری

ب) افکار و برخوردهای گره در تضاد با برخوردهای عمقی فرد نباشد به طوری که سیستم ارزش مرتبط، شخصیت او را دچار مشکل کند. (یمینی دوزی، ۱۳۷۳)

سازگاری اجتماعی دربرگیرنده ارزیابی های ذهنی و ارزیابی های عینی است. بدین معنی که ارزیابی های ذهنی از میزان رضایت فرد از ارتباط با دوستانش ناشی می شود و ارزیابی عینی به معنی پذیرش فرد توسط همسالان وی می‌باشد. برای مشخص کردن این نوع سازگاری باید هم به خود فرد و هم به گروه دوستان و همسالان و محیط وی توجه نمود تا درک بهتری از سازگاری جتماعی او به دست آید. (غباری، ۱۳۸۰)

سازگاری عاطفی

منظور از سازگاری عاطفی، شناخت احساسات و عواطف مثبت و منفی در خود و کنترل احساسات در ارتباط با خود و دیگران است (فغانی، ۱۳۸۹). عوامل زیادی با سازگاری در ارتباط است از جمله: ویژگی های فردی، خانوادگی، اجتماعی و نیازهای جسمانی و روانی. سازگاری عاطفی به ثبات نسبی واکنش های عاطفی گفته می شود. به سلامت روانی خوب و مقاومت در برابر عوارض فشار روانی، خلق مثبت و رضایت از زندگی شخصی و مدرسه و هماهنگی مناسب میان احساسات، فعالیت ها و افکار، سازگاری عاطفی گفته می شود. . (شعاری نژاد، ۱۳۷۵)

پروت^[۲۴] و براون^[۲۵] (۱۹۹۹) معتقدند عدم هماهنگی میان واقعیت و طرح واژه های فرد (الگوهای فرد برای مواجهه با موقعیت های خاص در محیط) منجر به آشفتگی عاطفی در او می شود. هنگامی که آشفتگی عاطفی رخ می‌دهد یم فرد سازگاری برانگیخته می شود تا اطلاعات بیشتری کسب کند و ‌به این وسیله طرح واژه های خود را بازسازی می کند.

احساس ناامنی، طرد و حقارت سه احساسی است که می‌تواند حسادت و رقابت را به نحوی برانگیزد که کودک، خود را در حات تنش بیابد و در دراز مدت به سوی عدم تعادل عاطفی کشیده شود.

احساس ناامنی غالب ترین احساس در حرمت نفس پایین و رفتار منفی است. اکثر رفتارهای نادرست در کلاس ناشی از پایین بودن حرمت نفس است. برون ریزی هیجانات کودک در کلاس ممکن است ناشی از احساس ناایمنی به توانایی تحصیلی، موقعیت اجتماعی و یا وقایعی باشد که امکان دارد در خانه یا مدرسه برایش اتفاق افتاده باشد. (فغانی، ۱۳۸۹)

خانواده نقش مم و زیربنایی در سازگاری عاطفی افراد دارد. مطالعه برخورد والدین با فرزندان در دوران رشد نشان می‌دهد که معمولاً والدینی ناآگاه، عجول، بی ثبات، منفی بین، سختگیر، تحقیر کننده و مقایسه کننده فرزندانی مضطرب و ناتون بار می آورند و والدین آرام و مسلط، مثبت بین، احترام گذار و ترغیب کننده فرزندانی با آرامش روان و اعتماد به نفس بار می آورند. (موسوی، ۱۳۹۱)

ویژگی های افراد با سازگاری عاطفی

• • در ایجاد رضایت و اثبات وفاداری توانا است.

• • از ایجاد رضایت برای دیگران بیشتر لذت می‌برد تا کسب رضایت برای خود.

• • از اوقات فراغت خود، ساعاتی خلاق می آفریند و آن را صرف فعالیت های مانند توجه به پیشرفت اطلاعات، امور خانواده و جامعه اش می‌کند.

• • در یادگیری تواناست و از اشتباهات خود برای موفقیت های بعدی درس می‌گیرد.

• • از ترس و اضطراب و تنش نسبتاً راحت است.

• بر مشکلات غلبه می‌کند و به سوی مقصد پیش می تازد.

رشد عاطفی مانند هر نوع دیگر کمال، آرمانی است که هرکس می‌تواند گام به گام به آن نزدیک شود. (رجبی، ۱۳۸۴)

سازگاری شغلی

اصطلاح سازگاری شغلی اغلب برای خلاصه کردن فرآیندهایی استفاده می شود که هر فرد طی آن مهارت های کلی و تواناهایی را که برای برآوردن نیازهای محیط شغلی لازم است را بالا می‌برد. (رایت^[۲۶]، ۱۹۸۰ به نقل از استراتر^[۲۷]و لاستینگ^[۲۸]، ۲۰۰۳)

سازگاری شغلی عبارت است از اجرای درست وظایف کاری در سطح ملی و در یک فرهنگ خاص. (ویلیامز^[۲۹]و کوپر^[۳۰] ، ۲۰۰۲)

دلفگاو^[۳۱](۲۰۰۷) سازگاری شغلی را به عنوان داشتن نگرش های مثبت نسبت به اهداف شغلی و تا زمانی که فرد نتواند در محیط شغلی و موقعیت ها ارتباط برقرار کند در عملکرد شغلی نتایج مورد انتظار را به دست نمی آورد. (گلن^[۳۲]، ۲۰۰۱).

سازگاری با فشارهای کاری مفهوم کلیدی در فهم چگونگی ارتباط افراد با نقش های کاری شان است. افراد در محیط های کاری با انواع مختلف تقاضا روبرو می‌شوند که ممکن است سطح هماهنگی و سازگاری آن ها را کاهش دهد. مثال هایی از عوامل فشارزای شغلی شامل کار بیش از حد، مشکلات مربوط به نقش، کنترل ضعیف بر کار، فقدان حمایت از جانب کارفرما و همکاران و تعارضات بین فردی می‌باشد.

این عوامل ممکن است به علایم روانشناختی (مثل افسردگی، بی قراری و فرسودگی)، علائم رفتاری (مثل غیبت از کار، پرخاشگری) و علائم فیزیکی (مثل سر درد، عرق ریزی، تپش قلب) منجر گردد. (بیکر^[۳۳]و همکاران، ۲۰۰۵)

سازش شغلی عبارت است از حالت سازگار و مساعد روانی فرد نسبت به شغل مورد نظر پس از اشتغال. سازش شغلی ترکیب و مجموعه ای از عوامل روانی و غیر روانی است. به عنوان مثال عواملی نظیر ارتباط متقابل با سایرین، دید مثبت نسبت به شغل، درآمد کافی و ارزش گذاری به کار باعث می‌شوند که فرد با شغل خود سازگار گردد و به آن ادامه دهد. (شفیع آبادی و ناصری، ۱۳۸۶)

سازش شغلی با کاهش تعارض و افزایش کارایی در کار مشخص می شود. سازش شغلی شامل شرح و توضیح رفتارهایی است که منجر به اجرای مؤثر و خوب وظایف مورد نیاز افراد و نگرش مثبت به سوی نقش کاری جدید می شود. از این رو در تعریف سازگاری بر عوامل فردی، حمایت اجتماعی و عوامل کاری تأکید می شود. (کیانگ چی^[۳۴]و یانگ چی یو^[۳۵]، ۲۰۰۷)

سازگاری شغلی از عوامل مهم افزایش بهره وری و سودآوری کارکنان نسبت به سازمان تعلق و وابستگی آنان به محیط کار و افزایش کمیت و کیفیت کار، برقراری روابط خوب و انسانی در محل کار، بالا بردن روحیه، عشق و علاقه به کار است. (مقیمی، ۱۳۸۸)

عمل به باورهای دینی

در سرتاسر تاریخ و در ورای نهان گاه های تاریک کهن ترین فرهنگ های نژاد بشری، دین مشخصه اصلی و فراگیر حیات بشری بوده است. برای فهم تاریخ و حیات بشری، فهمیدن دین ضروری است و در جهان برای درک مفهوم زندگی آن گونه که در نگرش های اغلب متفاوت با دیدگاه ما ملاحظه می‌گردد، باید مکاتب و ادیان ملل دیگر فهمیده شود.

دین پدیده ای گرانمایه و پیچیده است که نه تنها از پیچیدگی ای برخوردار است که حاکی از لزوم حفظ جنبه‌های ظاهری و باطنی در کنار هم است بلکه در شکل های اعتقادی متنوعی وجود داشته و دارد. (اسمارت، ترجمه گودرزی، ۱۳۸۳)

در لغت نامه دهخدا واژه دین به معنای کیش، طریقت و مسئولیت آورده شده است. ویلیام جیمز^[۳۶]در کتاب دین و روان خود در تلاش برای ارائه تعریف مفهومی از دین اینگونه بیان می‌کند که: « مذهب عبارت خواهد بود از تجربه احساس رویدادهایی که برای هر انسانی در عالم تنهایی و دور از همه وابستگی ها روی می‌دهد. به طوری که انسان از این مجموعه درمی یابد که بین او و آن چیزی که آن را امر الهی می‌داند رابطه ای برقرار ‌کرده‌است. و از آنجایی که این ارتباط یا از روی عقل و یا به وسیله اجرای اعمال مذهبی برقرار می‌گردد مسلم است که فلسفه و علم کلام که مربوط به عقل و سازمان های کلیسا و روحانیت است از بحث ما خارج بوده و ما فقط به تجارب شخصی و فردی مذهب می پردازیم و از علم کلام یا سازمان های روحانیت کمتر صحبت خواهیم کرد.»