از لحاظ بعد زمانی تحقیقات می‌تواند گذشته نگر یا آینده نگر باشند. به طور کلی چنانچه داده های گردآوری شده، در رابطه با رویدادهایی باشد که در گذشته رخ داده است، طرح تحقیق را می توان گذشته نگر تلقی کرد. از این رو پژوهش حاضر یک تحقیق گذشته نگر محسوب می شود.
بر اساس نحوه گردآوری داده ها نیز تحقیقات می‌توانند تاریخی،توصیفی،همبستگی،تجربی یا علّی باشند. تحقیق توصیفی شامل مجموعه روش هایی است که هدف آن توصیف کردن شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است. تحقیقات همبستگی شامل پژوهش هایی است که در آن ها سعی می شود رابطه بین متغیرهای مختلف،با بهره گرفتن از ضریب همبستگی کشف و تبیین گردد. در تحقیقات همبستگی هدف اصلی مشخص کردن نوع،اندازه و مقدار رابطه بین دو یا چند متغیر می‌باشد (سرمد و همکاران،۱۳۹۰).با توجه به تقسیم بندی فوق،این تحقیق از نوع توصیفی و همبستگی می‌باشد.
۳-۲-۱ قلمرو تحقیق
قلمرو این تحقیق شامل سه بعد مختلف، به شرح ذیل می‌باشد.
الف) قلمرو موضوعی: در این تحقیق تاثیر مدیریت سود فزاینده و مدیریت سود کاهنده بر کیفیت سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران مورد بررسی قرار می‌گیرد.
ب) قلمرو زمانی: با در نظر گرفتن اطلاعات نزدیک به زمان انجام تحقیق و در دسترس بودن آن ها دوره زمانی تحقیق ۶ ساله و از سال ۱۳۸۵ لغایت ۱۳۹۰ تعیین شده است.
ج) قلمرو مکانی: قلمرو مکانی تحقیق را کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تشکیل می‌دهد.
۳-۲-۲ جامعه و نمونه آماری تحقیق
جامعه آماری عبارت است از کلیه عناصر و افرادی که در یک مقیاس جغرافیایی(جهانی یا منطقه ای) دارای یک یا چند صفت مشترک باشند(حافظ نیا و سرمد،۱۳۸۱). جامعه آماری این تحقیق شامل کلیه شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می‌باشند، که از ابتدای سال ۱۳۸۵ لغایت ۱۳۹۰ در بورس فعال بوده اند.
نمونه آماری عبارت است از تعداد محدودی از آحاد جامعه آماری که بیان کننده ویژگی های اصلی جامعه باشد(آذر و مومنی،۱۳۸۹). در این تحقیق برای این که نمونه آماری یک نماینده مناسب از جامعه آماری مورد نظر باشد، از روش حذف سیستماتیک استفاده شده است.برای این منظور۴ معیار زیر در نظر گرفته شده و در صورتی که شرکتی کلیه معیارها را احراز کرده باشد به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شده است.
-
- شرکت باید قبل از سال ۱۳۸۵ در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شده و تا پایان سال۱۳۹۰ در بورس فعال باشد.
-
- شرکت طی سال های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۰ تغییر سال مالی نداده باشد و سال مالی آن به پایان اسفند ماه منتهی شود.
-
- شرکت در گروه شرکت های هلدینگ، سرمایه گذاری و یا واسطه گری مالی نباشد.
- اطلاعات مورد نیاز شرکت در دسترس باشد.
۳-۲-۳ ابزار جمع آوری داده های تحقیق
در این تحقیق اطلاعات و داده های مورد نیاز مربوط به ادبیات تحقیق و مبانی نظری از منابع کتابخانه ای و پایگاه های علمی و مقالات داخلی و خارجی استخراج می شود. برای گردآوری داده های تحقیق نیز از بانک های اطلاعاتی سازمان بورس اوراق بهادار تهران، پایگاه اطلاعاتی مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی، بانک های اطلاعاتی نرم افزارهای تدبیر پرداز و ره آورد نوین و همچنین صورت‌های مالی شرکتها حسب مورد استفاده خواهد شد.
۳-۳ فرضیات تحقیق
موضوع مدیریت سود، موضوعی است که محققان زیادی در سال های اخیر از جنبه‌های مختلف به آن پرداخته‌اند. از طرفی می‌دانیم که علاوه بر کمیت سود باید به کیفیت آن نیز توجه کرد. حال این سوال پیش می‌آید که مدیریت سود انجام گرفته، چه تأثیری بر کیفیت سود داشته است؟ در ایران، اعتمادی و همکاران(۱۳۹۱) به بررسی چگونگی تاثیر مدیریت سود بر کیفیت سود پرداخته‌اند.آن ها اقلام تعهدی اختیاری را به عنوان نماینده مدیریت سود انتخاب و تأثیر آن را بر چهار ویژگی کیفیت سود(کیفیت اقلام تعهدی، پایداری، قابلیت پیش‌بینی، هموار بودن)مورد مطالعه قرار دادند و در نهایت به این نتیجه رسیدند که مدیریت سود، کیفیت سود را کاهش می‌دهد.
از آنجایی که مدیران از انجام مدیریت سود دارای انگیزه های متفاوتی می‌باشند(انگیزه پاداش، انگیزه سیاسی، انگیزه مالیاتی، تغییر مدیریت و…)، مبتنی بر انگیزه انجام مدیریت سود، ممکن است دست به مدیریت سود فزاینده یا کاهنده بزند. به عنوان مثال اگر انگیزه دریافت پاداش بیشتر مد نظر مدیر باشد طبیعی است که سود را در جهت بیشینه نشان دادن آن مدیریت می‌کند و یا اگر هدف کاهش مالیات پرداختنی باشد، سود در جهت کمینه، مدیریت خواهد شد
تاکنون تحقیقی در ایران پیرامون تاثیر مدیریت سود به صورت تفکیک شده (فزاینده-کاهنده) بر کیفیت سود انجام نگرفته است. لذا از آنجا که ممکن است تاثیر هر کدام از آن ها بر کیفیت سود نتایج متفاوتی داشته باشد، که در فرایند تصمیم گیری استفاده کنندگان از صورت‌های مالی مفید واقع شود، فرضیه های این تحقیق به شرح ذیل بیان می‌گردد.
۳-۳-۱) مدیریت سود فزاینده کیفیت سود شرکتها را کاهش می‌دهد.
۳-۳-۱-۱) مدیریت سود فزاینده ویژگی کیفیت اقلام تعهدی سود شرکتها را کاهش می‌دهد.
۳-۳-۱-۲) مدیریت سود فزاینده ویژگی پایداری سود شرکتها را کاهش می‌دهد.
۳-۳-۱-۳) مدیریت سود فزاینده ویژگی قابلیت پیش‌بینی سود شرکتها را کاهش می‌دهد.
۳-۳-۱-۴) مدیریت سود فزاینده ویژگی هموار بودن سود شرکتها را کاهش می‌دهد.
۳-۳-۲) مدیریت سود کاهنده کیفیت سود شرکتها را کاهش می‌دهد.
۳-۳-۲-۱) مدیریت سود کاهنده ویژگی کیفیت اقلام تعهدی سود شرکتها را کاهش می‌دهد.
۳-۳-۲-۲) مدیریت سود کاهنده ویژگی پایداری سود شرکتها را کاهش می‌دهد.
۳-۳-۲-۳) مدیریت سود کاهنده ویژگی قابلیت پیش‌بینی سود شرکتها را کاهش می‌دهد.
۳-۳-۲-۴) مدیریت سود کاهنده ویژگی هموار بودن سود شرکتها را کاهش می‌دهد.
۳-۴ مدل تحقیق :
در پژوهش حاضر اقلام تعهدی اختیاری به عنوان شاخص مدیریت سود مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. در این تحقیق برای محاسبه اقلام تعهدی اختیاری از مدل تعدیل شده جونز استفاده می‌گردد.
در این پژوهش جمع اقلام تعهدی به شرح ذیل محاسبه می‌گردد.
: جمع اقلام تعهدی در سال tبرای شرکت i
:سود عادی یعنی سود قبل از اقلام غیر مترقبه
: وجه نقد عملیاتی
سپس مدل زیر در مورد کل اقلام تعهدی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
که در این مدل:
i در سالtبرای شرکت تغییر در درآمد سالانه(تفاوت درآمد پایان هر سال با درآمد ابتدای همان سال) :
tاموال و ماشین آلات همان سال(دارایی‌های ثابت هرسال پس از کسر استهلاک انباشته) در سال:
i برای شرکت
iبرای شرکت tسال ضرایب مدل در,
سپس ضرایب به دست آمده از مدل (۲) در مدل(۳) به کار می رود تا اقلام تعهدی غیر اختیاری به شرح ذیل به دست آید.
