- جهانی سازی
با ظهور مفاهیم جهانی سازی و جهانی شدن، مقوله های تأمین و خرید در سازمان ها کاملاً تحت تأثیر قرار گرفته است. افزایش خرید و تأمین به صورت بین‌المللی و در سطح جهانی نتیجه چنین تحول و تغییری است. وجود قراردادهای استراتژیک در رابطه با روابط مشارکتی نیز از اثرات جهانی سازی است که بر فرآیندهای تأمین و خرید تأثیر گذاشته است. (غضنفری و همکاران، ۱۳۸۹)
۲-۲-۱۰-هماهنگی در زنجیره تأمین
در صورتی می گوییم زنجیره تأمین هماهنگ است که همه ی مراحل زنجیره تأمین اقداماتی انجام دهند که سود کل زنجیره بیشینه شود. به همین دلیل برای ایجاد هماهنگی در زنجیره تأمین باید هر کدام از مراحل زنجیره، تأثیر اقدامات و تصمیمات خود را بر روی سایر مراحل نیز در نظر بگیرند و این طور نباشد که هر کدام از مراحل زنجیره، تصمیماتی اتخاذ کنند که فقط سود خودشان بیشینه شود و به سود کل زنجیره توجهی نداشته باشند.
به دو دلیل ممکن است عدم هماهنگی در زنجیره تأمین وجود داشته باشد: یا به دلیل اینکه مراحل مختلف زنجیره تأمین دارای اهداف متفاوت و متضاد با یکدیگر هستند و یا به دلیل اینکه حرکت اطلاعات در طول زنجیره با تأخیر انجام می شود و به صورت ناخواسته ای تحریف می شود.(تیموری و همکاران، ۱۳۸۸)
۲-۲-۱۱-موانع یکپارچه سازی زنجیره تأمین
دو مورد از موانع اصلی برای یکپارچه سازی زنجیره تأمین عبارتند از:
-
- ممکن است اعضای مختلف زنجیره تأمین دارای اهداف مختلف و ناسازگار باشند. به عنوان مثال معمولاً تأمین کنندگان مایلند که تولیدکننده ها، مقادیر زیادی از کالاها را با حجم ثابت و تاریخ تحویل قابل تغییر از آن ها خرید کنند. در حالی که تولیدکنندگان باید مطابق نیاز مشتری و تغییرات تقاضا قابل تغییر باشند و چون تصمیمات تولید عموماً بدون اطلاعات دقیق در مورد تقاضا گرفته می شود توانایی تولیدکنندگان در انطباق تأمین و تقاضا به میزان زیادی به توانایی آن ها در تغییر حجم اندازه دسته های سفارش داده شده وابسته است، به همین دلیل مایلند که در اندازه دسته های کوچک تر و با حجم متغیر خرید کنند. به طور مشابه هدف تولیدکنندگان در مورد تولید در حجم های زیاد معمولاً با هدف توزیع کنندگان و مراکز فروش در تضاد است زیرا آن ها همیشه می خواهند موجودی های خود را کاهش دهند و تعداد دفعات سفارش دهی را زیاد کنند که این امر باعث افزایش هزینه های حمل و نقل می شود.
- وقتی در انتهای زنجیره یعنی از طرف مشتریان تغییری در میزان تقاضا ایجاد می شود، همه ی اعضای زنجیره باید خود را متناسب با آن تغییر دهند ولی زمان زیادی لازم است تا این تغییر در همه سطوح زنجیره اعمال شود زیرا این تغییر با یک تأخیر زمانی از خرده فروش ها به توزیع کننده ها منتقل می شود و سپس با یک تأخیر دیگر از توزیع کننده ها به تولید کننده ها و نیز از آنجا به تأمین کنندگان منتقل می شود. مشکل اصلی این است که این نوسان در تقاضا هر چه به سمت ابتدای زنجیره حرکت می‌کند شدت آن بیشتر می شود. این پدیده را اثر شلاق چرمی[۳] در زنجیره تأمین می‌نامند.
۲-۲-۱۲-مدل های ریاضی و مفهومی مطرح در مدیریت زنجیره تأمین
طی چند دهه ی گدشته مدل های بسیاری در حوزه ی تأمین و خرید ایجاد شده اند. این مدل ها اغلب با بهره گیری از تئوری ریاضیات مانند برنامه ریزی خطی، تئوری تصمیم گیری، تئوری بازی ها و سیستم های خبره، ایجاد شده اند. با توجه به کثرت و تعدد این مدل ها دستیابی به تمامی آن ها و گزارش آن ها طی مجموعه ی حاضر غیرممکن است. برخی از مدل ها که موضوعات جدیدتری را پوشش می‌دهند، به تفصیل معرفی خواهند شد.(غضنفری و همکاران، ۱۳۸۹)
۲-۲-۱۲-۱-مدل ارزیابی عملکرد بخش خرید با بهره گرفتن از مدل پوششی داده ها
مدلی که در این قسمت مورد بررسی قرار می‌گیرد با بهره گرفتن از تحلیل پوششی داده ها، فرآیندی را برای ارزیابی عملکرد بخش خرید ارائه می‌کند. تحلیل پوششی داده ها یک ابزار کارا است که ارقام اندازه گیری شده مختلف را به یک شاخص واحد تبدیل می‌کند. این ابزار امکان مقایسه ی عملکرد یک سازمان را با سازمان های دیگر فراهم می‌سازد. و با توجه به قابلیت های فوق العاده اش می‌تواند به صورت کارا در سیستم های ارزیابی عملکرد خرید استفاده شود. مدل حاضر برای ارزیابی عملکرد ۱۸۰ کارخانه فعال در بخش نفت و گاز توسعه یافته است. ورودی ها و خروجی های سیستم خرید در این مدل به شرح ذیل تعریف شده اند:
ورودی ها:
-
- هزینه های عملیاتی
-
- متخصصان
-
- مدیران
- تأمین کنندگان
خروجی ها
-
- هزینه های خرید
- درصد منابع مالی شرکت که صرف خرید شده اند.
با بهره گرفتن از این ورودی ها و خروجی ها می توان نسبت عملکردی را برای شرکت مبنا و شرکت های مورد بررسی به دست آورد و عملکرد شرکت مبنا را با عملکرد شرکت های دیگر مقایسه نمود.
مزایای مدل
-
- فراهم نمودن اطلاعات مناسب برای استفاده در فرآیندهای مدیریتی و تصمیم گیری
-
- چارچوب وزن دهی انعطاف پذیر
- ارائه فرصت ها و موقعیت هایی برای بهبود عملکرد.
محدودیت ها
-
- مشکلات دسترسی به اطلاعات
-
- لزوم اتخاذ دقت خاص در وزن دهی
-
- کاهش قدرت تمایز الگوریتم با افزایش تعداد ورودی ها
- ضعف در دخالت دادن شرایط محیطی
۲-۲-۱۲-۲-مدل مفهومی روابط تأمین کننده – خریدار در محیط تجارت الکترونیک
این مدل، روابط متعامل خریدار – تأمین کننده را در محیط تجارت الکترونیک بررسی می‌کند. طی سال های گذشته روابط خریدار و تأمین کننده با تغییرات بسیاری همراه بوده است به طوری که از روابط کوتاه مدت و محدود به یک سری مشارکت و همکاری های طولانی مدت و تعاملی تغییر نموده است. تجارت الکترونیک نیز تأثیرات عمده ای را در جهت توسعه ی روابط تأمین کننده و خریدار بر عهده داشته است که در مدل مذبور این روابط نشان داده شده است.
سه جزء اصلی تشکیل دهنده ی مدل عبارتند از:
-
- خریداران
-
- تأمین کنندگان
- فراهم کنندگان سیستم های اطلاعاتی (ISP[4])
از ISP ها به عنوان فراهم کنندگان ارتباطات بین دیگر اجزاء یاد می شود. ISP ها با بهره گرفتن از فناوری اطلاعات، امکان برقراری ارتباطات گسترده را میان تأمین کنندگان و خریداران فراهم می نمایند. سه جزء مذبور برای رسیدن به اهدافشان نیازمند همکاری و هماهنگی با دیگر اجزاء می‌تواند منافعی را به همراه داشته باشد. در این مدل اهداف گروه ها به چند دسته تقسیم شده است:
-
- کاهش هزینه و قیمت
-
- افزایش کیفیت خدمات
-
- افزایش کیفیت توزیع و حمل و نقل
-
- افزایش کیفیت ساخت
- افزایش سود
جریان های مختلفی که در این مدل در نظر گرفته شده اند نیز، عبارتند از:
-
- جریان اطلاعات
-
- جریان کالا و خدمات
- اطلاعات بازخورد
تأمین کننده، هدفش کمینه کردن هزینه ی کلی و بیشینه کردن کیفیت است. برای خریدار پایین ترین هزینه ی خرید و بیشترین کیفیت به عنوان اهداف اصلی مطرح است. نقش ISP فراهم کردن امکان یک تراکنش توسط خریدار و مصرف کننده است و هدف آن افزایش سوددهی و بیشینه کردن خدمات اطلاعاتی است. ISP به عنوان واسطه عمل می‌کند و بهبود خدمات و هزینه های آن برای طرفین (خریدار – تأمین کننده) مفید است.
