۲-۱-۳-۲ شیوه ­های فرزندپروری سیرز، مک کوبی، لوین^[۴۵]

تحقیقاتی که گروهی از محققین از جمله سیرز، مک کوبی و لوین (۱۹۷۵) با بهره گرفتن از روش­های مختلف روی والدین انجام داده‌اند، ‌به این نتیجه رسیده اند که دو بعد از رفتار والدین از اهمیت اساسی برخوردار است: «پذیرش در برابر طرد و سختگیری در برابر سهل گیری». این دو روش در زیر بیان ‌شده‌اند.

پذیرش در برابر طرد، میزان توجه و علاقه­ای است که والدین به فرزندان خود ابراز ‌می‌کنند. والدین پذیرا، از بودن کودکشان لذت می­برند و نسبت به آن­ها از خود عاطفه، تأیید و گرمی نشان می­ دهند. والدین پذیرنده اجرای قوانین و مقررات را به وسیله تشویق به کودکانشان می­آموزند و کمتر از تنبیه بدنی استفاده ‌می‌کنند. والدینی که طرد کننده هستند، از بودن با فرزندانشان لذت نبرده و با آن­ها با سردی برخورد ‌می‌کنند و در زمینه نیاز­های فرزندانشان از خود حساسیتی نشان نمی­دهند.

سخت­گیری در برابر سهل­گیری، به آن میزان از خود مختاری و آزادی اطلاق می­ شود که والدین به کودکنشان می­ دهند. این پدر و مادر، به آزاد گذاشتن معتقد هستند و به کودک جهت انجام کارهایش اجازه تصمیم ­گیری می­ دهند. اینگونه والدین برای نظم و ترتیب، قواعد انضباطی اندکی وضع ‌می‌کنند.

برعکس، والدینی که سختگیر هستند به قواعد و معیار­هایی که خود به آن­ها معتقدند، به کودکانشان تحمیل ‌می‌کنند و مایلند نظارت مستقیمی بر فرزندانشان داشته باشند و البته چنین والدینی توقع عملکرد تحصیلی بالا از فرزندانشان دارند.

۲-۱-۳-۳ الگوی بامریند

تحقیقات اولیه در خصوص شیوه ­های فرزندپروری بامریند (۱۹۷۲) موجب شد که او والدین کودکان کم سن و سال را در سه گروه قرار دهد. این سه گروه در زیر آمده­اند:

1. 1. والدین مقتدر

1. 1. والدین مستبد

1. والدین سهل­گیر

والدین مقتدر، به گروهی از والدین اطلاق می­ شود که به صورت افرادی که با صمیمیت و محبت زیاد کنترل رفتار فرزندانشان را بر عهده می­ گیرند. آن­ها در زندگی فرزندان خود مشارکت کرده و به نیاز­های آنان پاسخ می­ دهند و محدودیت­های واضع و متناسب با سن فرزندان برای رفتار­های آنان در نظر می­ گیرند (فلچر و دیگران^[۴۶]، ۱۹۹۹؛ به نقل از امام­زاده، ۱۳۸۵).

این والدین از کودکان خود توقع دارند تنها به رفتار سنجیده و معتدل رفتار کنند، اما در عین حال برای رسیدن به اهدافشان بیشتر تمایل دارند پاداش دهند. آن­ها به گفته های کودکان خود گوش می­ دهند و گفت­و­گو را ترویج می­ دهند. فرزندپروی مقتدرانه در طول سال­های کودکی و نوجوانی با عزت نفس زیاد، پختگی اجتماعی و پیشرفت تحصیلی رابطه دارد (الکس و دیگران^[۴۷]، ۱۹۹۷؛ به نقل از لورا برک، ۲۰۰۱؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۳).

بچه­هایی که در خانواده مقتدر پرورش می­یابند از اعمال ناشایسته دوری ‌می‌کنند. علت این امر نه به خاطر ترس یا تنبیه از والدین است، بلکه به تدریج و با راهنمایی والدین متوجه اعمال ناپسند می­شوند و شخصاً اعمال و رفتار خود را کنترل می­نمایند (شریعت­مداری، ۱۳۷۶).

والدین مستبد، به والدینی گفته می­ شود که فوق العاده محدود کننده و سلطه­جو هستند. آن­ها به جای استفاده از استدلال یا توضیح برای کنترل اعمال فرزندانشان به روش­های زورگویانه از قبیل تهدید یا تنبیه تکیه ‌می‌کنند. بامریند همچنین دریافت که کودکان دارای والدین مستبد، مضطرب، گوشه­گیر و ناخشنود بودند. وقتی آن­ها با همسالان خود تعامل می­کردند، در صورت ناکامی با خشونت واکنش نشان می­دادند (بامریند، ۱۹۷۹؛ نقل از برک، ۲۰۰۱؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۳).

والدین آسان­گیر، والدینی هستند که محدودیت­های اندکی را قائل شده و تقاضاهای کمی برای رفتار سنجیده از سوی کودکانشان داشتند. ‌به این کودکان اجازه داده می­شد با خودشان ‌در مورد بسیاری از فعالیت­های روزمره تصمیم بگیرند. این­گونه والدین مهرورز و پذیرا هستند ولی متوقع نیستند و از هر گونه اعمال کنترل خود­داری ‌می‌کنند. بامریند دریافت که فرزندان والدین آسان­گیر خیلی ناپخته هستند. آن­ها در کنترل کردن تکانه­هایشان مشکل دارند و وقتی از آن­ها می­خواستند کاری را انجام دهند که با تمایلاتشان مغایرت داشت، اطلاعت نمی­کردند. آن­ها بسیار پر توقع و وابسته به بزرگ­تر­ها بودند و استقامت کمی از خود نشان می­دادند (برک، ۲۰۰۱؛ ترجمه سید محمدی، ۱۳۸۳).

۲-۲ ویژگی­های شخصیت

۲-۲-۱ تعاریف ویژگی­های شخصیت

گرچه همه نظریه­پردازان ویژگی­های شخصیت با یک تعریف واحد از آن موافق نیستند، اما
‌می‌توان گفت که شخصیت عبارت است از «الگوی نسبتأ پایدار صفات، گرایش­ها یا ویژگی­هایی که تا اندازه­ای به رفتار افراد دوام می­بخشد.» به طور اختصاصی­تر شخصیت از صفات یا گرایش­هایی تشکیل شده است که به تفاوت­های فردی در رفتار در طول زمان به تداوم رفتار در موقعیت­های گوناگون
می­انجامد. این ویزگی صفات می ­توانند منحصر به فرد باشند، در برخی گروه­ ها مشترک باشند و یا کل اعضای گونه در آن سهیم باشند. ولی الگوهای آن­ها در هر فرد تفاوت دارند.

به طور کلی، نظریه­ های ویژگی شخصیت دو نوع هستند. آن­هایی که ویژگی­های شخصیت را به صورت «هستی­پویا» در نظر می­ گیرند و آن­هایی که ویژگی­های شخصیت را حاصل از صفات یا آمادگی­های شخصیتی نسبتأ «پایدار» در نظر می­ گیرند (فیست^[۴۸]،۲۰۰۲؛ به نقل از سیدمحمدی، ۱۳۸۶). در ادامه به تعدادی از تعاریفی که روانشناسان مختلف ارائه داده‌اند، می­پردازیم.

فروید^[۴۹] (۱۹۴۳؛ به نقل از آقایوسفی، ۱۳۷۸) شخصیت را ترکیبی از سه عنصر «نهاد، خود، فراخود^[۵۰]» می­داند. شلدرون^[۵۱] (۱۹۴۰؛ به نقل از سیالی، ۱۳۵۲) شخصیت را سازمان پویایی از جنبه­ های ادارکی و انفعالی و ارادی و بدنی انسان می­داند. فرگوسن^[۵۲] (۱۹۷۰؛ به نقل از کریمی، ۱۳۸۴) شخصیت را الگویی از رفتار اجتماعی متقابل می­داند. راجرز^[۵۳] (۱۹۸۴) شخصیت را به عنوان خویشتن سازمان یافته دائمی و ماهیت ادراک شده از نظر ذهنی در نظر ‌می‌گیرد که در مرکز تمام تجربه ­های ما قرار دارد. و در نهایت، آیزنگ^[۵۴] (۱۹۶۷) شخصیت هر فرد را گرایش­های دیر پای سرشت وی و آن واقعیت بنیادی می­دانند که زمینه­ ساز تفاوت­های فردی مهم در رفتار محسوب می­ شود.

۲-۲-۲ عوامل به وجود آورنده شخصیت