در مقایسه، اقلام تعهدی نسبت به اقلام نقدی بیشتر مورد دست‌کاری مدیریت قرار می‌گیرند. به دلیل این دست‌کاری ها و نیز به دلیل خطای برآوردها و تخمین‌هایی که در شناسایی این اقلام به کار گرفته می‌شود، پایداری سود با حجم اقلام تعهدی آن رابطه معکوس دارد. اجزای تعهدی سود پایداری کمتری داشته و پایداری و کیفیت سود با حجم اقلام تعهدی آن رابطه عکس دارد. به طور کلی بخش عمده اقلام تعهدی از تغییرات در سرمایه در گردش ناشی می‌شوند، که با افزایش فروش افزایش می‌یابند. سطح بالای اقلام تعهدی ممکن است حکایت از رشد شدید فروش در گذشته داشته باشد. وقتی شرکتی در حال رشد است، حجم اقلام تعهدی آن بالا است و مدیران شرکت با اندیشه افزایش بیشتر رشد فروش، موجودی‌ها و سایر اقلام سرمایه در گردش را افزایش می‌دهند و در نتیجه بر حجم اقلام تعهدی شرکت افزوده می‌شود (ذو، ۲۰۱۰).

اجزای اقلام تعهدی اطلاعاتی درباره عملکرد شرکت ارائه می‌کنند ولی بازار ‌به این اطلاعات به کندی واکنش نشان می‌دهد. تحلیل گران اوراق بهادار از اجزای اقلام تعهدی همانند تغییر موجودی‌ها، دریافتنی‌ها و پرداختنی‌ها به عنوان شاخصی از وضعیت شرکت استفاده می‌کنند. سطح موجودی‌های شرکتی که مشکل فروش داشته یا تولید بالایی دارد، افزایش می‌یابد. فروش کم یا مشکل اعتباری (فروش نسیه) موجب کاهش جریان وجوه نقد به شرکت شده و هزینه ها با تأخیر پرداخت می‌شود و در نتیجه حساب‌های پرداختنی افزایش می‌یابد (ثقفی و کردستانی، ۱۳۸۳).

در حالی که شرکت با حجم اقلام تعهدی بالا ضرورتاً بحران مالی ندارد، ولی رشد اقلام تعهدی از کاهش رشد فروش خبر می‌دهد حتی اگر سود برای ان دوره مالی ثابت بماند، شواهد تجربی زیادی وجود دارد که بازار به اطلاعاتی که شامل اقلام تعهدی است، با تأخیر واکنش نشان می‌دهد (برنارد و استوبر، ۱۹۸۹). شرکت‌هایی که اقلام تعهدی جاری آن‌ ها در سطح بالایی قرار دارد به طور ناگهانی حجم اقلام تعهدی آن‌ ها نسبت به سال قبل افزایش یافته که موجب کاهش جریان نقدی می‌شود. آن‌ ها سطح بالایی از رشد فروش و سود را در گذشته نشان داده‌اند و همزمان با افزایش اقلام تعهدی رشد سود نیز ادامه می‌یابد. در سال‌های بعد با کاهش فروش، رشد سود کاهش یافته و چون مدیریت می‌خواهد رشد سود را حفظ کند، اقدام به دست‌کاری سود می‌کند که آن نیز به نوبه‌ی خود از کیفیت سود می‌کاهد به طور خلاصه وقتی افزایش سود همراه با افزایش اقلام تعهدی است، کیفیت سود کاهش می‌یابد (بندی، ۲۰۱۲).

اسلون (۱۹۹۶) اثبات کرد که شرکت های با سود گزارش شده بالاتر از جریان وجوه نقد عملیاتی در سال های آتی کاهشی در سود عملیاتی را تجربه خواهند کرد. ‌بنابرین‏ حجم اقلام تعهدی یک شاخص خوب برای کیفیت سود می‌باشد. اقلام تعهدی تفاوت بین سود حسابداری و جریان وجوه نقد حاصل از عملیات را بیان می‌کنند. این تفاوت نتیجه قیود حسابداری می‌باشد که چه موقع درآمد و هزینه باید شناسایی شوند (اصل تحقق درآمد و اصل تطابق).

بر اساس یافته های اسلوان (۱۹۹۶) جزء تعهدی سود از جزء نقدی سود، پایداری کمتری داشته و سطوح بالاتر اقلام تعهدی نشان دهنده کیفیت سود پایین‌تر است. او نشان داد که سرمایه گذاران به اختلاف میان اجزای نقدی و تعهدی سود توجهی نکرده و صرفاً به کل رقم سود واکنش نشان می‌دهند. همچنین به نظر او هر چه رابطه میان اجزای تعهدی و اجزای نقدی منفی‌تر باشد، سرمایه گذاران ناآگاهانه تر عمل کرده ­اند.

دچو و دیچاو^[۴۸] (۲۰۰۲) نقش اقلام تعهدی را در جهت اندازه گیری بهتر عملکرد شرکت‌ها در یک سری زمانی بررسی کردند. نتیجه تحقیق آن‌ ها نشان داد که به دلیل آن که اقلام تعهدی نیازمند مفروضات و پیش‌بینی جریانات نقدی آتی است، کیفیت اقلام تعهدی و سود با افزایش در خطای پیش‌بینی مقدار اقلام تعهدی کاهش می‌یابد.

۲-۴-۱- مدل های اندازه گیری اقلام تعهدی

۱) مدل اسلوان

Accruals= ∆CA-∆CL-DEP

Accruals= (∆AR+∆INV+∆OCA)-(∆AP+∆OCL)-DEP

∆CA؛ تغییر در دارایی های جاری غیرنقدی

∆CL؛ تغییر در بدهی های جاری به جزء بدهی های کوتاه مدت و مالیات پرداختنی

DEP؛ استهلاک دارایی های مشهود و نامشهود

∆AR؛ تغییر در حساب های دریافتنی

∆INV؛ تغییر در موجودی های کالا

∆OCA؛ تغییر در سایر دارایی های جاری

∆AP؛ تغییر در حساب های پرداختنی

∆OCL؛ تغییر در سایر بدهی های جاری

۲) مدل دی انجلو

NDA_t=TA_t-1/A_t-2

Tat؛ کل اقلام تعهدی

NDA_t؛ بخش غیراختیاری اقلام تعهدی

DA_t=TA_t – NDA_t

DA_t؛ بخش اختیاری اقلام تعهدی

TA_t-1؛ اقلام تعهدی دوره قبل

A_t-2؛ کل دارایی های دو دوره قبل

۳) مدل هیلی

در مدل دی انجلو بخش غیر اختیاری اقلام تعهدی را به مشاهدات دوره قبل محدود می شود در حالی که هیلی این محدودیت را مرتفع ساخته است. مدل دی انجلو فرض می‌کند که بخش غیر اختیاری اقلام تعهدی از یک گام تصادفی پیروی می‌کند در حالی که هیلی فرض می‌کند که بخش غیر اختیاری اقلام تعهدی از فرایند میانگین معکوس تبعیت می‌کند.

NDA_t ۱/𝑛 =∑𝑟 (𝑇𝐴𝝀〗/A𝝀-۱)

Tat؛ کل اقلام تعهدی

NDAt؛ بخش غیر اختیاری اقلام تعهدی در سال

DA_t=TA_t – NDA_t

DA_t؛ بخش اختیاری اقلام تعهدی

N؛ تعداد سال ها در دوره برآورد

𝝀=(t-n+1,…,t-1)

عبارت از سال اندیس که دارای بازده می‌باشد.

۴) مدل صنعت

بر پایه این فرض استوار است که اجزای غیر اختیاری اقلام تعهدی در طول زمان ثابت هستند.

NDAt=β_۱+β_۲ medianj (Ta_t/A_t-1)

NDAt؛ بخش غیر اختیاری اقلام تعهدی در سال

Medianj (TAt/At-1)

ارزش میانه اقلام تعهدی در سال t

β_۱+β_۲ عوامل خاص شرکت می‌باشند که با استفاده OLS مشاهدات برآورد می‌شوند.

۵) مدل دیچاو و دیچو

کانون توجه مدل اقلام تعهدی دیچاو و دیچو (۲۰۰۲) بر اقلام تعهدی سرمایه در گردش استوار است، زیرا جریان‌های نقدی مرتبط با سرمایه در گردش عموماً ظرف یک سال محقق می‌شود. بر این اساس سود عملیاتی برابر است با جریان‌های نقدی و اقلام تعهدی مربوطه. (E= CFO + Accruals) جریان‌های نقدی هر دوره t می‌تواند به سه گروه طبق بندی شود:

جدول ۲-۱- طبقه بندی جریان‌های نقدی

نماد

نام

خالص دریافت یا پرداخت وجه نقد مبالغ تعهد شده در زمان t-1

خالص جریان‌های نقدی جاری

خالص جریان‌های نقدی انتقال یافته به زمان t+1

از دیدگاه حسابداری، برای هر جریان نقدی، دو رویداد مهم عبارت است از دریافت یا پرداخت جریان نقدی و شناخت آن جریان نقدی در سود (به صورت درآمد یا هزینه). علامت زیرین به دوره ای که جریان نقدی دریافت یا پرداخت می‌شود، اشاره دارد و علامت بالایی به دوره ای اشاره دارد که جریان نقدی تحقق اقلام تعهدی مرتبط با سود شناسایی می‌شود (فرانسیس و همکاران، ۲۰۰۴).