تحقق اهداف تربیتی

انتقال و افزایش مهارت فلسفه ورزی و پرسشگری

یکی از مسائلی که امروزه به تازگی درباره کودک و ادبیات کودک مطرح است، بحث آموزش فلسفه و تفکر درباره مفاهیم گنجانده شده در داستان است.” اکثر محققان براین عقیده هستند که قصه­گویی تجربه مشترک همه انسان­هاست و هیچ انسانی را نمی­ توان یافت که چنین تجربه­ای نداشته باشد. ارائه داستان به شکل­های گوناگون ذهن دانش ­آموزان را فعال و خلاق می­ کند و به دانش ­آموزان می­آموزد در مواجهه با مشکلات به یک راه ­حل نیاندیشند”( اسکندری و کیانی، ۱۳۸۶،به نقل از رشیدی،۱۳۹۰).

داستان فرصتی است برای لذت بردن و از طرفی تفکر پیرامون موضوعات. اینکه داستانی بتواند قوه تفکر کودک را تحریک کند و او را وادار به فکر کردن و در نتیجه ایجاد پرسش نماید بسیار ارزشمند است.

نظریه­پردازان و متفکران بزرگی چون گریت بی میتوز^[۱۱۰]،متیو لیپمن^[۱۱۱]، شارپ^[۱۱۲] و… اشاعه دهنده تفکر فلسفه برای کودکان هستند. این روش، تأکید اصلی بر روی گنجاندن یک یا چند مفهوم فلسفی در داستان است که باید پس از خوانده شدن توسط کودکان به صورت گروهی و دسته جمعی با راهنمایی و هدایت معلم و هدایت­گری آگاه، به بحث گذارده شود. به عبارت دیگر با تفکر جمعی درباره یک موضوع و داستانی واحد و ارائه نظریات گوناگون و شنیدن آن، مهارت تفکر و فلسفه ورزی کودکان افزایش می­یابد.

انتقال ایدئولوژی:

ایدئولوژی را ‌می‌توان همان مفاهیم، مبتنی فکری و ارزش­های ذهنی نویسنده دانست. نویسنده از زبان به عنوان ابزار بیان داستانش بهره می­برد و این زبان به عنوان واسطه برای رساندن و انتقال مفاهیم و ارزش­ها و ایدئولوژی نویسنده عمل می­ کند.” ولوسیوف^[۱۱۳] چنین بیان می­ کند که همه زبان­ها ایدئولوژیک هستند. استدلال وی چنین است که همه سیستم­های نشانه­ای، من جمله زبان، تنها نقش ساده نشانه­ای ندارند، بلکه همچنین و هم­زمان نقش ارزش­گذارانه و در نتیجه ایدئولوژیک دارند”( سارلند^[۱۱۴]، ۱۳۸۱،به نقل از رشیدی،۱۳۹۰)

در ایدئولوژی هر فرد، ارزش­های اخلاقی و نیز ارزش­ها و هنجارهای اجتماعی درهم تنیده­اند و بخش مهمی از ایدئولوژی و ساختار فکری او را دربر ‌می‌گیرد. ‌بنابرین‏ ‌می‌توان در یک تقسیم ­بندی جزئی­تر انتقال ایدئولوژی را به دو صورت زیر داشت:

• • انتقال ارز­ش­های اخلاقی

• انتقال ارزش­های اجتماعی

در واقع ادبیات کودک” به گونه ­ای ژرف، ایدئولوژیک بوده و عملکرد آن انتقال شکل­های ویژه انتظام و معنای اجتماعی است”( سارلند، ۱۳۸۱،به نقل از رشیدی،۱۳۹۰)

نویسنده خود در جامعه زندگی می­ کند و ذهنش خواه و نا خواه پر است از ارزش­های اخلاقی و هنجارهای اجتماعی­ای که به او از طریق جامعه و خانواده منتقل شده است- در حقیقت نویسنده در انتقال این ایدئولوژی­های پیدا و پنهان ذهنش، آگاهانه یا ناآگاهانه مؤثر است. ‌بنابرین‏ ‌می‌توان گفت که تمامی داستان­ها، از طریق نمایش شخصیت­ها- رفتارها و افکار آن­ها، یا بیان افکار راوی و در پشت آن نویسنده- ارزش­های اخلاقی و اجتماعی زمان خود را به کودک منتقل کرده و آموزش می­ دهند.مطلب پایانی و قابل توجه آن است که، گاه این تصور هم به وجود می ­آید که می­ شود کتاب­هایی یافت که بدون ایدئولوژی باشند. در حالی که ایدئولوژی یا می­ شود نشان داد یا نمی­ شود با این وجود، هست و هیچ راه فراری از آن وجود ندارد و بچه­ها به راحتی آن­ها را درمی­یابند.

درمان بیماری­های روانی

امروزه از کتاب درمانی در درمان بسیاری از بیماری­ها و اختلالات روحی و روانی در افراد استفاده ‌می‌کنند. در واقع این شیوه، با بهره گرفتن از گزینش کتابی متناسب با شرایط سنی فرد درمانجو –بیمار- و همینطور متناسب با نوع مشکل، توسط فرد درمانگر به فرد ارائه و یا برای او خوانده می­ شود.

این روش علاوه بر داشتن مزایا، هیچ­گونه عوارضی ندارد. البته باید توجه داشت که این روش به تنهایی در درمان بیماری­ها راهگشا نیست و معمولا به عنوان روشی مکمل به کارمی­رود. با این حال به طور قطع، تاثیر مثبتی در آرامش روحی بیمار دارد.

تاثیر بازی بر تقویت هوش ­میان­فردی:

دانشمندان دریافته­اند که کودکان جنگلی که در جنگل و به دور از تماس­های اجتماعی رشد یافته­اند، نه حرف می­زنند نه می ­توانند بخوانند و بنویسند، پس نمی­ توان تاثیر محیط را نادیده گرفت. هوش به دو عامل وراثت و محیط بستگی دارد و به طور کلی برای وراثت ۷۰ درصد و برای محیط ۳۰ درصد ارزش قائلند. کودکان ممکن است از ژن خوبی برخوردار باشند ولی وقتی محیط مناسبی در اختیار نداشته باشند، رشد هوش دچار مشکل می­ شود اما اگر از نظر ژنی از ژن ضعیفی برخوردار باشند عوامل محیطی قطعا می ­تواند تا حدی مؤثر باشد. در برخی مواقع مثلا ‌در مورد بچه های پیش­دبستانی، اینکه فقط اسباب بازی را جلوی آن­ها بریزیم کافی نیست چون در این سن اگر کودکان مجبور باشند برای کشف چیزی تلاش زیادی بکنند حوصله­شان سر می­رود. به طور مثال در آموزش اعداد و حروف و اشکال، موثرترین روش این است که با آن­ها بازی بسازیم. در این الگو کودکان می­آموزند که فقط برای لذت بردن بازی ‌می‌کنند اما آن­ها در حقیقت در حین بازی مهارت­ هایی را یادمی­گیرند که به پرورش حافظه، افکار خلاق و تفکر منطقی کمک می­ کند.(ناظمی،۷۳،۱۳۸۵)

فواید قصه­های تصویری:

• • در قصه­های تصویری، هر تصویر، قصه­ای می­گوید. این دسته از قصه­ها، منبع خوب و ارزشمندی است برای کودکان خردسال و مبتدی و دانش ­آموزان، تا بتوانند با دیدن تصاویر ساده­ی هر ماجرا، قوه­ی خلاقه­ی ذهن خود را به کار اندازند و خود برای آن تصاویر، داستانی خلق کنند.

• • با قصه­های تصویری بچه­ها می ­توانند رابطه­ بین اشیاء و الفاظ را درک کنند، همچنین کودکان با خواندن آن­ها می ­توانند برای رسیدن به هدف­های خود در زندگی، راه ­حل­های ابتکاری پیدا کنند.

• • قصه­ها و کتاب­های تصویری(مصور)، آغاز آشنایی کودکان با کتاب و مطالعه، و در حقیقت اولین گام در راه آشنایی با دانش بشری است.

• • زبان و کلام تصویر،بهتر از هر کلامی می ­تواند به رشد بدون فشار، همه جانبه، مناسب و سلامت کودک، کمک کند.

• • کودک با تصویر،زندگی می­ کند، با تصویر فکر می­ کند، با تصویر سفر می­ کند، رشد می­ کند، بازی می­ کند و خویشتن را می­سازد. زیرا پل تصویر، محکم­ترین پل­هاست، حتی محکم­تر از پل صوت؛ و رابطه به یاری تصویر، زیباترین رابطه­ها.(مرتضوی کرونی،۱۳۹۱)

• • قصه­های تصویری با پرورش خلاقیت در کودکان، کوشش پدیدآوردن راه­حلی نوین، برای حل هر مشکل دارد، به طوری که کودکان در برخورد با هر مسئله و مشکل، با توانایی‌های فکری خود، راه ­حل­های زیر را تجربه کنند:

• • مشاهده: یعنی استفاده­ کودک از توانایی‌های حواس و حداکثر توجه، برای دریافت و درک مسئله.

• • ثبت و ضبط: یعنی به خاطر سپردن و یادآوری رویدادهای مربوط به هر ماجرا.