البته مبنای اصلی در این امور باید صداقت باشد ˛ چون در غیر این صورت ˛ به زودی هر گونه ریا کاری در روابط انسانی تاثیر منفی داشته ˛ همچنین باید توجه شود که رفاقت بیش از حد با کارکنان در راندمان آن ها تاثر منفی دارد و مدیر را به هنگام اجرای برنامه های انضباطی با مشکل روبه رو خواهد کرد ˛ ضمن این که تبعیض در دوستی نیز ˛ احیانا” موجب نارضایتی و رنجش آنهایی خواهد شد که مورد بی مهری یا کم توجهی قرار گرفته اند.

۳-۷-۲ استفاده از نظرات و پیشنهادات کارکنان

بهبود در بهره وری با معجزه اتفاق نمی افتد و باید برای آن برنامه ریزی شود.لازم است به تمام کارکنان فرصت مشارکت در برنامه های طراحی شده توسط مدیران داده شود.باید آن ها را تشویق کرد که نظر خود را ‌در مورد روش های بهتر اجرای کارها ارائه دهند.همچنین باید رهبری شایسته را در تمام سطوح سلسله مراتب گسترش داد.لازم است به هر یک از کارکنان آگاهی و شناخت لازم ‌در مورد کیفیت کار و کمکی که آنان می‌توانند برای بهبود و افزایش کیفیت به کننده کار داده شود ˛ و زمینه گسترش این آگاهی نیز فراهم گردد.تمام این موارد ˛ یک بخش عمده از فرایند تغییر و دگرگونی برنامه ریزی شده را تشکیل می‌دهد.امروزه فلسفه مدیریت مشارکتی ˛ بر مبنای همکاری مدیر و کارکنان و تشریک مساعی آن ها در نیل به ‌هدف‌های‌ سازمانی یک محیط دوستانه و پر تفاهم و به صورت تصمیم گیری گروهی قرار دارد.

طرح پیشنهادی کارکنان ˛ برای تشویق کارکنان است تا نظرات و طرحهایی را ارائه دهند که عملیات سازمان را کاراتر و اثربخشتر نماید.این پیشنهادات باعث صرفه جویی یا کاهش هزینه ˛نوآوری در امور و بهبود مدیریت می شود.

طرح پیشنهادی کارکنان با این هدف به اجرا در می‌آید که کارکنان را برای ارائه پیشنهادات مربوط به کار خود یا کارهای دیگری که به سازمان در کاهش هزینه ها کمک می‌کند تشویق نماید پیشنهاد کارکنان توسط یک کمیته مورد بررسی قرار می‌گیرد ˛ و اگر پیشنهادی برای اجراء ˛ مناسب تشخیص داده شود ˛ شخص پیشنهاد دهنده به دریافت پاداش نقدی نائل خواهد شد.مقدار پاداش بستگی به کیفیت و ارزش پیشنهاد ارائه شده دارد.

در ‌گروه‌های متشکل از مدیران و کارگران ˛ کارگران تشویق می‌شوند تا مشکلات موجود یا مشکلاتی را که امکان ‌وقوعشان می رود ‌به این گروه ها گزارش دهند این گروه ها ی مشکل گشا ˛ برای حل مسایل با هیجان و دلگرمی زیاد تبادل و تقاطی فکر می‌کنند.اساس چنین مذاکراتی تشویق کارگران به تفکر و بیان آزاد است و ‌بنابرین‏ از انتقاد از افراد مطلقا” پرهیز شود.در ضمن یک گروه ممکن است ترجیح دهد که از تجزیه وتحلیل و ارزیابی نظرات افراد به هنگامی که تلاش می شود شرایطی فراهم گردد تا در آن شرایط تردید در ارائه راه حل از بین برود و حداکثر استفاده از قوه ابتکاری فردی به عمل آید خودداری کند.همچنین ممکن است که گروه ها از ابزار مختلف آماری و فنون کنترل کیفیت از قبیل نمونه برداری ˛ جداول کنترل و نمودارهای علت و معلولی استفاده کنند.

بدیهی است که مدیریت باید در تمام سطوح از این گروه ها پشتیبانی کند و در ضمن لازم است کارگران در کارها شناخت پیدا کنند.مشخص کردن اهداف سازمانی برای کارگران باعث می شود که نقش خود را برای حصول آن ها به خوبی درک کنند و بدین گونه جایگاه خود را در نظام سازمانی پیدا و در نتیجه عملیات سازمان به کارکنان روحیه ‌و شادابی می‌دهد.منظور از حصول اطلاع از نتایج کار عبارت است از این که فرد خود را مفید و مؤثر احساس کند و تاثیر و نتیجه اجرای کار خود را درک و از نزدیک لمس و مشاهده نماید و بدین گونه به ارزش و اهمیت نقش خود در کل سیستم سازمان واقف شود و این خود از نظر ارضای روانی و رضایت شغلی در کارکنان بسیار مؤثر است.در مجموع باید کاری کرد که سازمان به سوی خود شکوفایی ˛ پیشرفت و بهبود دائمی گرایش یابد.در این مورد تدابیری همچون کاهش موجودی ها ˛ کاهش هزینه ها و زمان تنظیم ماشین‌ها ˛ بهبود کیفیت ˛ افزایش تولید و کاهش عمومی عدم کارایی و ضایعات ˛ هماهنگ کردن جریان تولید محصولات کارخانه با تقاضای بازار و….. نیز ‌به این امر کمک می‌کنند.

برای گرایش به سوی پیشرفت و تعالی دائمی لازم است روحیه مشکل گشایی در سازمان یک شیوه زندگی یا فرهنگ شود و در روح و تفکر مدیران و همچنین کارکنان عجین گردد.این طرز تفکر باعث کوششی پایان ناپذیر برای بهبود عملیات کلیه کارکنان سازمان می شود.به نحوی که همواره برای بهبود سازمان تلاش و مجاهدت می‌کنند.

۴-۷-۲٫ره آوردهای تکنولوژی

از دیگر عوامل مهم بهبود بهره وری ˛ تکنولوژی است.تکنولوژی به کارگران امکان داده است تا با بهره گرفتن از ماشین آلات و تجهیزات بهتر کارایی و اثر بخشی خود را بالا ببرند.تکنولوژی همچنین موجبات بهره گیری از سیستم‌های مدیریتی کاراتر و پیشرفته را در سازمان ها فراهم ساخته است.

لازم به یاد آوری است که پس از به کارگیری تکنولوژی جدید نباید انتظار داشت که ظرفیت بالقوه آن بلافاصله به حد نهایی خود برسد.مطالعات و تجربیات ثابت می‌کنند که حتی می توان با ایجاد تغییرات جزئی در جهت بهبود تکنولوژی مورد استفاده ˛ به نتایج فوق العاده ای در زمینه افزایش بهره وری دست یافت.نتایج این مطالعات ˛ اهمیت قدرت نوآوری و خلاقیت کارکنان و پژوهش‌های کاربردی را در بهبود تکنولوژی به خوبی آشکار می‌سازد ˛ پس سازمان‌ها در این زمینه نیز باید بذل توجه کنند.

البته تحولات تکنولوژیکی و دگرگونی های شگردهای فنی ˛ مقدار سرمایه و نیز کار لازم برای تولید یک واحد کالا را به میزان زیاد تقلیل داده است.

سالتر( Salter) در مقام پاسخ ‌به این سوال که : کدام عامل بیشتر از سایر عوامل در ارتقاء سطح بهره وری تاثیر دارد؟ به ترتیب چهار عامل یعنی : کارائی کارگر – جایگزینی سرمایه به جای کار – صرفه جویی های ناشی از مقیاس وسیع و پیشرفت‌های فنی را مورد بررسی قرار می دهدو در انتها ‌به این نتیجه می‌رسد که پیشرفتها و دگرگونی های تکنولوژیکی اهمیت به مراتب بیشتری و مؤثر تر از سایر عوامل دارد و عنوان می‌کند که پیشرفت‌های فنی قیمت تجهیزات سرمایه ای را پایین می آورد و جایگزینی سودمندانه سرمایه به جای کار را میسر می‌سازد. (ابطحی˛۱۳۷۵)

۵-۷-۲٫جایگاه و اهمیت تحقیق و توسعه

امروزه سازمان‌های صنعتی به بخش طرح و توسعه خود بسیار توجه و روی آن سرمایه گذاری می‌کنند.آن ها می خواهن از طریق تحقیقات و پژوهش ها و دستیابی به تکنولوژی برتر ˛ هم هزینه تمام شده تولید را کاهش و هم محصولات جدید ˛ با کیفیت برتر و مقیاس بیشتری تولید کنند و بدین وسیله بازارهای خود را توسعه دهند و بر سود آوری خود بیافزایند.

به منظور آشتی دادن و تلفیق این دو هدف به ظاهر متضاد ˛ نقش تحقیق و توسعه به وضوح معلوم می شود.سرمایه گذاری در امور تحقیقاتی و پژوهشی بر خلاف تصور بسیاری از صاحبان صنایع ˛ نه تنها باعث اتلاف منابع و ضرر نمی شود ˛ بلکه سود آوری سرشاری نیز می‌تواند به دنبال داشته باشد.در واقع ثابت شده است که در جهان صنعتی امروز˛ در واقع تحقیق و توسعه مادر و سنگ اول زیر بنای پیشرفت و تکامل می‌باشد.

۶-۷-۲٫افزایش سرمایه گذاری در تجهیزات و ماشین آلات

یافته های اصلی تحقیق

• • با توجه به اینکه ۸۰% معلمان اعتقاد داشتند تدریس توام با بهره گرفتن از مواد کمک آموزشی در پیشرفت تحصیلی و شکوفایی استعدادهای دانش آموزان مؤثر است. با این حال ۷۴% آن ها با توجه به محدودیت زمانی در مدارس چند شیفته استفاده از آن را در تدریس خود وقت گیری می‌دانستند.

  

• • ۶۰% معلمان این تحقیق علاقه مند به استفاده از مواد کمک آموزشی در تدریس بودند با ذکر این نکته که ۷۴% آن ها پیشنهاد کرده بودند آموزش ضمن خدمت جهت آشنایی تمام معلمان با تکنولوژی آموزشی و استفاده بهینه از آن ‌کلاس‌هایی را در نظر گرفته و تشکیل می‌دهد.

• • ۵۴% از معلمان با این نظر که تهیه مواد کمک آموزشی از طرف معلم مشکل است مخالف بودند و ۷۰% آنان عدم استفاده از مواد کمک آموزشی را ناشی از کمبود امکانات مدرسه می‌دانستند.

• • ۷۰% پرسش شوندگان با این نظر که مواد کمک آموزشی موجبات حواس پرتی دانش آموزان را فراهم می‌سازد مخالف بودند در حالی که ۵۵% آن ها معتقد بودند که استفاده از مواد کمک آموزشی موجبات شلوغی کلاس را فراهم نمی کند.

• همچنین یکی از پیشنهادات این همکاران در زمینه بالا بردن سطح کیفیت مواد کمک آموزشی بود یعنی به گونه ای که دانش آموزان همراه خود معلم با وسایل آزمایش و مواد کمک آموزشی درگیر شوند و خود دست به آزمایش و خطا بزنند.

آنچه از این یافته ها می توان استنباط کرد این است که : معلمین اعتقاد به استفاده از مواد کمک آموزشی در تدریس را دارند اما در این راستا عدم آشنایی معلمان با نحوه استفاده از این مواد و اضطراب از اینکه نتوانند به طور مطلوب از این وسایل استفاده کنند و نتیجه بگیرند موجب شده که از این مواد در امر تدریس استفاده نکنند.

هر سه فرضیه در سطح ۱% و ۰۵% به اثبات رسیدند یعنی با درجه اطمینان ۹۵% و ۹۹% این فرضیه‌ها محتمل هستند.

۷-۲- تحقیق بر روی مدارس ابتدایی پسرانه منطقه ۱۷ تهران

• پایان نامه جهت اخذ مدرک کارشناسی در رشته آموزش ابتدایی

موضوع : بررسی تاثیر استفاده از وسایل کمک آموزشی در پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و مقایسه نظر معلمان و دانش آموزان مدارس ابتدایی پسرانه منطقه ۱۷ تهران .

استاد راهنما : دکتر امان الله قرائی مقدم

محقق : عبدالرسول عباسی کوپایی

سال اجرا : دی ماه ۷۳

مرکز آموزش عالی ضمن خدمت فرهنگیان تهران – شهید مدنی

بیان مسئله : می‌دانیم هدف نهایی آموزش و پرورش به دست آوردن مقداری اطلاعات حفظ شده نیست بلکه هدف اصلی تربیت فردی است که به علت این آموزش در او تغییری حاصل شود پیشرفت تحصیلی زمانی حاصل می شود که یادگیری به طور عمیق در فرد ایجاد شود و او بتواند برای مدت طولانی مطالب آموخته شده را مجددا یادآوری کند. ‌بنابرین‏ حفظ کردن مطالب یک روش صحیح یادگیری به حساب نمی آید بلکه تجربه را باید به ‌عنوان یادگیری مورد توجه قرار داد. در اینجا است که نقش وسایل کمک آموزشی در یادگیری و پیشرفت تحصیلی مشخص می شود. یادگیری یک امر حسی است ضمن اینکه یک امر فکری نیز به شمار می‌آید.

ارتباط در کلاس یک نوع همبستگی دو جانبه است که بین معلم و شاگرد ایجاد می شود. این همبستگی زمانی برقرار می‌گردد که آنان به طور مؤثر با یکدیگر فعالیت کنند و منظور یکدیگر را بفهمند. وسایل کمک آموزشی می‌توانند حواس شاگردان را به کار گیرند زیرا شاگردان فرصت انجام تجربیات مختلف را به دست خواهند آورد یعنی شاگردان وقتی مطالب را ببینند بشنوند لمس کنند بنویسند بسازند و آزمایش کنند آموزشی به دست خواهد آمد که منجر به یادگیری دائمی و پیشرفت تحصیلی مطلوب خواهد شد و چون حواس یادگیرنده به نحو احسن به کار گرفته شده است و خود او در امور زندگی و آموزندگی نقش فعال داشته است اثر یادگیری بر روی حواس او پا برجاست در این صورت می توان گفت دانش آموز در تحصیل خود پیشرفت داشته است. لذا برای اینکه بدانیم کاربرد وسایل آموزشی چه تاثیری در یادگیری و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دارد و میزان آن را از دیدگاه معلمان و دانش آموزان مورد نقد و بررسی قرار دهیم به دنبال پاسخ سوالات زیر می باشیم :

1. 1. چه تعدادی ‌از معلمان و دانش آموزان کاربرد وسایل کمک آموزشی را در زمینه هر یک از دروس موثریا بی تاثیر می دانند ؟

1. 1. چه تعداد از معلمان و دانش آموزان وجود کلاس مخصوص آزمایشگاه را در یادگیری مؤثر یا بی تاثیر می دانند ؟

1. 1. چه تعدادی از معلمان و دانش آموزان ‌در مورد تهیه وسایل کمک آموزشی توسط دانش آموزان و معلمان از درجات خیلی زیاد و زیاد یا متوسط و کم استفاده کرده‌اند ؟

1. 1. چه تعدادی از معلمان و دانش آموزان ‌در مورد تازگی وسایل کمک آموزشی برای دانش آموزان و جلب توجه آن ها به درس درجات فوق را بر گزیده اند ؟

1. 1. به نظر دانش آموزان تا چه میزانی نحوه کار کردن با وسایل کمک آموزشی را می دانند ؟

1. 1. به نظر دانش آموزان و معلمان آیا فرصت مناسب جهت استفاده از وسایل کمک آموزشی توسط دانش آموزان وجود دارد یا خیر ؟

1. 1. آیا دانش آموزان به طور انفرادی و مستقل با وسایل کمک آموزشی می‌توانند کار کنند یا خیر ؟

1. 1. چه تعدادی از معلمان و دانش آموزان استفاده از وسایل صوتی و تصویری را در تدریس مؤثر یا بی اثر می دانند ؟

1. به نظر معلمان و دانش آموزان گردش علمی به چه میزان در یادگیری می‌تواند تاثیر داشته باشد ؟

‌هدف‌های‌ تحقیق

در سال‌های اخیر به کاربرد وسایل کمک آموزشی در سطوح مختلف تحصیلی به خصوص در دوره ابتدایی تأکید شده است و درباره فواید آن مطالب متعددی در مجلات رشد تکنولوژی مجلات رشد معلم و کتب دانشگاهی گفته شده است . زیرا شاگردان مدرسه نیازمندند که بیشتر و بهتر درباره محیط خود بیاموزند چون آموختن از طریق تجربه امکان پذیر است و در مواردی که برخورد مستقیم شاگرد با شیء وجود ندارد تدریس پیچیده تر می شود و هر اندازه شاگردان تجارب بیشتر به دست بیاورند بهتر و با موقعیت بیشتر قادر خواهند بود ادراکات خود را افزایش دهند. بدین منظور می‌خواهیم دریابیم که به چه میزان وسایل کمک آموزشی در مدرسه وجود دارد ؟ و تا چه اندازه ای از وسایل موجود در مدرسه استفاده می شود ؟ و استفاده از وسایل کمک آموزشی تا چه حدی در پیشبرد اهداف تدریس مؤثر است ؟

با توجه به اینکه آموزش و پرورش در سراسر ایران به طور گسترده می‌باشد و تحقیق در این زمینه احتیاج به هزینه زیاد و زمان طولانی دارد لذا ما نمونه کوچکی از این جامعه بزرگ یعنی تعدادی از دانش آموزان و معلمان ابتدایی منطقه ۱۷ تهران را انتخاب کرده ایم تا بتوانیم با راهنمایی استاد گرامی سریعتر و با هزینه کمتر به نتیجه برسیم .

فرضیه های تحقیق

1. 1. وسایل کمک آموزشی مورد نیاز در مدرسه نیست .

1. 1. از وسایل موجود در مدرسه استفاده کافی نمی شود.

1. 1. استفاده از وسایل کمک آموزشی به میزان زیادی در یادگیری تاثیر دارد.

1. 1. کلاس مخصوص آزمایشگاه در یادگیری مؤثر است.

1. 1. دانش آموزان در تهیه وسایل کمک آموزشی دخالت زیادی ندارند.

1. 1. معلمان در تهیه وسایل کمک آموزشی دخالت زیاد ندارند.

1. 1. فضل و برتری از حیث جنس؛ مثل برتری جنس حیوان بر جنس نبات و گیاه.

1. 1. فضل از جهت نوع؛ مثل برتری انسان بر غیر انسان، همانند حیوان و آیه ی «وَلَقَد کَرَّمنا بَنی آدَمَ وَ فَضَّلناهُم عَلی کَثِیرٍ مِمَّن خَئقَنا تفضیلاً» از همین قسم است.

1. فصل و برتری از حیث ذات؛ مثل برتری مردی بر مرد دیگر.

دو قسم اول، برتری او جوهری است که ناقص در آن دو مورد، راهی برای از بین بردن نقصش ندارد که بتواند کسب فضل نماید؛ مثل فرس و حمار که ممکن نیست کسب فضیلت انسانی نمایند. ولی فضیلت از قسم سوم، عرضی است؛ که می شود آن را به دست آورد و کسب کرد. (کسب آن محال نیست) آیه ی ۷۱، سوره ی نحل از همین قسم سوم است که می فرماید: «وَاللهُ فَضَّلَ بَعضَکُم عَلی بَعضٍ فی الرزقِ لِتَبتَغوا فَضلاً مِن رَبَّکُم» و اینجا مراد از فضل، مال است. و همچنین آیه ی ۳۴، سوره ی نساء (آیه محلّ بحث) که فرمود: «بِما فَضَّلَ اللهُ بَعضَهُم عَلی بَعضٍ» که مراد از آن، فضیلت ذاتی مردان است و فضیلتی است که از جانب امکانات و مال و مقام و نیرو، به دست آمده است^[۵۳].

به هر حال، هر عطیّه و بهره ای که شخصی داشته باشد، ولی بر بخشنده ی آن عطیه، اعطایش لازم نبوده باشد، به وی فضل گویند^[۵۴].

در «مقاییس اللغه» آمده است: «فضل بر زیادتی و فزونی در چیزی اطلاق می شود. و «افضال» به معنای احسان است^[۵۵]».

«لسان العرب» می نویسد«فضل و فضیلت معنایش روشن است، ضدّ نقص و نقیصه است. و جمع آن «فضول» می شود^[۵۶]».

در لغت نامه تفسیر نمونه آمده است: «فضل به معنای برتری و نیز فزونی است و مقدار زاید بر حدّ وسط است. و این معنای ظاهری این واژه است؛ ولی به طور کلی، این کلمه مفهوم وسیعی دارد و تمام مواهبی را که خدا ارزانی داشته، شامل می شود^[۵۷]».

‌بنابرین‏ «تفضیل» به معنای برتری بخشیدن است. و به تصریح «مفردات» تفضیل هر انسانی بر انسان دیگر، از قسم برتری عرضی است که قابل به دست آوردن و کسب آن فضیلت است. مثل اینکه خداوند، برخی را بر برخی دیگر در رزق و روزی برتری داد که رزق و مال، قابل اکتساب و به چنگ آوردن است. و یا مقام و جاه و نیرو؛ که دیگری نیز می‌تواند آن را به دست آورد. ولی برتری نوع انسان، بر نوع حیوان، از قسمی است که برای حیوانات امکان کسب آن فضیلت و برتری وجود ندارد. خداوند به انسان قدرت تشخیص حق و باطل و عقل را عنایت داده است و نیروی عقلانی، سبب برتری او بر حیوانات است، که تفاوت ماهوی میان او و حیوان ایجاد ‌کرده‌است و این موهبت الهی برای حیوانات، قابل دست یافتن نیست.

ج) تفسیر واژه قانتات

«قانتات» از ریشه ی «قنوت» است، که به گفته ی راغب:

«به معنای اطاعت خاضعانه است^[۵۸]».

«معجم الوسیط» می نویسد:

«قنوت به معنای اطاعت خدا و خضوع برای او و اقرار به عبودیت و بندگی اوست… و به اطاعت زن از شوهر نیز گفته می شود^[۵۹]».

در مقاییس اللغه آمده است:

«معنای اصلی قنوت، اطاعت است، آنگاه به استقامت در طریق دین اطلاق شده است^[۶۰]».

در لسان العرب آمده است:

«قنوت به معنای امساک و خودداری از سخن گفتن است و همچنین به معنای خشوع و اقرار به بندگی است و برخاستن برای اطاعت خداوندی که معصیت و نافرمانی هرگز با او همراه نباشد… و هنگامی که گفته می شود: قَنَتَتِ المَرأَهُ لِبَعلِها، یعنی زن در برابر شوهرش اطاعت و انقیاد نمود^[۶۱]».

به هر حال، از مجموع آنچه گفته شد به دست می‌آید که قنوت، به معنای اطاعت توأم با خضوع، ادب و فروتنی است. و اگر به خودداری از سخن گفتن نیز قنوت گویند، چون نشانه ی ادب و احترام است.

این آیه به ارتباط درون خانوادگی زن و شوهر پرداخته و چند حکم را نیز بیان ‌کرده‌است:

نخست مردان را سرپرست، نگهبان و متکفّل امور زنان خویش دانسته است. علت این سرپرستی را دو چیز شمرده است: یکی آنکه در مسیر برتری برخی از افراد بشر بر برخی دیگر، برای نظام بخشیدن به خانواده، مردان را سرپرست زنان قرار داده است؛ زیرا مردان از نیروی برتر جسمی و توان افزونتر اندیشه ای و مدیریتی برخوردارند (این وجه را بعداً اثبات خواهیم کرد).

دیگر آنکه، هزینه ی زندگی زنان (مهر و نفقه) بر عهده ی مردان است.

دوم ویژگی زنان خوب است که متواضعانه در اطاعت شوهر خویش اند و به سبب دفاعی که خداوند از حقوقشان کرده «حفظ الغیب» شوهر می‌کنند و هرگز دچار خیانت در اموال و آبروی شوهر نمی شوند.

سوم در بیان زنان نافرمان و ناشزه سخن می‌گوید (داودی، سعید، ۱۳۸۲): در شأن نزول این آیه آمده است که: «سعد بن ربیع (از بزرگان انصار) روزی همسرش را به خاطر نشوز وی سیلی زد. همسرش به اتفاق پدر نزد رسول خدا (ص) آمد. پدرش از «سعد» شکایت کرد. پیامبر اکرم (ص) حکم به قصاص داد؛ ولی در این میان جبرئیل فرود آمد و این آیه را آورد. آنگاه پیامبر فرمود: ما چیزی را اراده کردیم (مقصود آن حضرت قصاص است) ولی خداوند چیز دیگری را اراده ‌کرده‌است؛ از این رو قصاص برداشته شد^[۶۲]».

مردان سرپرست زنان هستند

همان گونه که در «تفسیر واژه ها» گذشت، «قوام» به معنای سرپرستی، نگهبانی و تکفل امور است؛ البته این مدیریت با قید خدمتگزاری است. مردان سرپرست همسران خویش و خدمتگزار آنان هستند؛ مردان قیّم زنان نیستند که زنانشان از همه چیز محجور بوده و امور آن ها به دست مردانشان باشد؛ بلکه مردان مدیری هستند که وظیفه ی خدمتگزاری و تحمل هزینه های زندگی همسر و تلاش برای سرو سامان دادن امور خانواده بر عهده ی آنان است.

به نظر می‌رسد در کلمه ی «قوام» وجه سرپرستی و مدیریت نیز نهفته باشد؛ زیرا وقتی تکفّل امور زنان، قیام برای برآوردن نیازهایشان بر عهده ی مردان باشد، طبیعتاً سرپرستی و نگهبانی و مدیریت آنان نیز بر عهده ی مردان خواهد بود.

به جز کلمه ی «قوّام» که سرپرستی مردان را می رساند، پایان آیه که فرمود: «فَإنَ أَطَعنَکُم» نیز، بر لزوم اطاعت پذیری زنان و مطاع بودن مردان ـ در محدوده ی زندگی زناشویی ـ گواهی می‌دهد (داودی، سعید، ۱۳۸۲).

وجه دیگر سرپرستی مردان بر زنان آن است، که مردان هزینه ی زندگی زنان را بر عهده دارند و باید مهر آنان را نیز پرداخت کنند؛ طبیعتاً آن کس که متکفل هزینه ی دیگری است، زمام کار نیز به دست اوست و مدیریت نیز با او خواهد بود.

هرچند به نظر می‌آید، پرداخت هزینه توسط مردان، امری قراردادی باشد نه طبیعی؛ ولی این قانون از ریشه ی طبیعی برخوردار است. زیرا همان گونه که در بخش های پیشین گفته شد، نوع احساسات زن و مرد نسبت به یکدیگر متفاوت است. قانون خلقت، جمال و غرور و بی نیازی را در جانب زن و نیازمندی و طلب و عشق را در جانب مرد قرار داده است. اینجا است که مرد برای به چنگ آوردن دل زن و رسیدن به وصال او، مشکلاتی را تحمل می‌کند. دستگاه آفرینش مرد را وادار ‌کرده‌است که به زن اظهار نیاز کند و برای جلب رضایت او اقدام کند و لذا، هم پیشکشی و عطیه ای را به عنوان مهر، به زن می پردازد و هم هزینه ی او را تحمل می‌کند. و از این نوع تلاش همیشه احساس رضایت و خوشبختی می‌کند (مهرپور، حسین، ۱۳۷۹).

۳-۱-۴- اقوال مفسرین ‌در مورد ریاست مرد بر همسر(اجماع)

نظر صاحب تفسیرالمیزان: ایشان پس از آنکه سبب برتری و فضیلت مردان بر زنان، نیروی تعقّل افزونتر در مردان و توانمندی های جسمی در آنان می‌داند، می نویسد:

• نمای روانشناختی^[۳۴]

هر سازمان فرهنگ منحصر به فرد خودش را دارد. ما می‌توانیم این فرهنگ را همانند اینکه نمای روانی یک شخص را می‌بینیم، مشاهده کنیم. برای مثال، برخی سازمان‌ها بسیار نوآور و خطرجو هستند در حالی که بقیه بیشتر با حساب حرکت کرده و ریسک کمتر را انتخاب می‌کنند. اگر بتوانیم این نمای روانی در سطح سازمان را شناسایی کنیم، آن موقع دارای بینش خوبی برای چگونگی رقابت هستیم. یک راه درک روان‌شناسی سازمان، به کار بردن روش مایربریگز در سازمان است. مایربریگز یک شاخص پیشگویانه سطح رفتار روانی در افراد است. شاخص مایربریگز^[۳۵]، رفتار را به چهار بعد تقسیم می‌کند(همان منبع،۱۳۹۱):

1. 1. برونگرا در مقابل درونگرا

1. 1. احساسی در مقابل شهودی

1. 1. تفکر در مقابل احساس

1. قضاوتی در مقابل ادراکی

• سایه^[۳۶]

اگر نیاز دارید که به طور مداوم یکی از رقبایتان را زیر نظر داشته باشید، باید افراد مختلفی را در سازمان به تعقیب آن رقیب اختصاص دهید. این کار نیازمند تیم کوچکی از خبرگان در رشته‌های مختلی مانند اقتصاد، مهندسی، بازاریابی، مدیریت، تکنولوژی وغیره می‌باشد. تیم سایه برای نظارت و درک دقیق و عمیق هر چیز در رقیبان کلیدی تشکیل شده است. این کار می‌تواند هوش بسیار ارزشمندی از رفتار رقبا را فراهم کند. تیم سایه همچنین می‌تواند کیفیت هوش رقبایتان را ترفیع دهد .این مسئله زمانی که توابع هوش رقابتی تا حدودی ایستاست و نیاز به برخی از انرژی‌ها و دید جدید در سازمان دارد، می‌تواند مهم باشد. به علاوه این مسئله جایی که هیچ هوش رقابتی وجود ندارد اما یک گروه کوچک از افراد هوش رقابتی را بسیار مهم جلوه می‌دهند، می‌تواند مهم باشد(Hasanali ,Leavit and Lemons;2004).

• مهندسی معکوس

برای خطوط تولید رقابتی، مهندسی معکوس یک رویه عادی از مدیریت و سازماندهی هوش رقابتی است. مهندسی معکوس فرایند گرفتن محصول یا خدمات موجود، شکستن آن به اجزا، بخش‌ها و دیگر محصولات می‌باشد و همچنین درک چگونگی ساخت و ایجاد یک مدل یا نمایه‌ای از چگونگی کار فرایند تولید می‌باشد. مهندسی معکوس در صنعت‌های بیشماری همانند مشتری الکترونیکی، تولیدات سینما، طرح‌های مهندسی، تولیدات شیمیایی و ساخت اتومبیل امتحان شده است(مومنی و همکاران،۱۳۸۹ ).

۲-۱-۲-۱۴- ایجاد واحد هوشمندی رقابتی

توسعه‌ فرهنگ و فرایند هوشمندی رقابتی در سازمان ممکن است در قالب مدل‌های گوناگون و فراوانی که توسط شرکت‌ها و محققان بسیاری آزمون شده صورت گیرد. بر اساس تجارب گذشته راچ و سنتی فرایند ایجاد واحد هوشمندی رقابتی را مطابق شکل(۲-۷) طراحی کرده‌اند(Rouach and Santi,2001).

فاز اول، ایده سازی^[۳۷]: هدف این فاز این است که الزامات لازم برای راه اندازی ساختار مناسب هوشمندی رقابتی از طریق تحلیل اثربخشی اطلاعات شرکت فراهم آید. در این فاز برای شرکت بسیار حیاتی خواهد بود که بتواند شکاف‌های موجود مابین ادراکش از محیط خارجی و واقعیت خارجی، بین پایگاه‌های دانش واثربخشی کشف دانش در شرکت و بین اعمال شرکت و اعمال رقبا را به خوبی ومعقولانه بازنمایی کند. سطح تهدیدات رقبا باید تا جایی که ممکن است تعیین شود. در این فاز خاصیت هوشمندی مناسب با بنگاه باید به صورت عینی انتخاب شده و اهداف واضح برای ردگیری در کل فرایند معین شوند.

فاز دوم، ادراک پذیری^[۳۸]: این فاز بسیار حیاتی است چرا که عملا در آن اجزای فرایند تعریف می‌شود و پاسخ این سوالات جستجو می‌گردد: از چه منابعی استفاده شود؟ از کدامین کاربران استفاده شود؟ از چه ساختارها و ابزارهایی استفاده شود؟ میزان درگیری مدیران و مدیران ارشد باید در چه حد باشد؟ حجم منابع سرمایه‌ گذاری چقدر باشد؟ اولویت‌های بنگاه کدامند؟ این فاز مستقیما از تبیین فاز اول ناشی می‌شود و باید در فرایند، پیوستگی‌های خاص ایجاد کرده و روش شناسی اجرا را تبیین کند.

فاز سوم، اجرا^[۳۹]: فاز سوم، راه اندازی فرایند را در بردارد، خصوصاً توسعه‌ خدمات و ابزارهایی که متصل به واحد هوشمندی رقابتی هستند. عناوین کلیدی که باید روی آن‌ ها کار صورت گیرد و نیز فرایند حس پذیری نسبت به محرک‌های محیطی نیز باید تبیین شود. در این فاز موقعیت یابی فرهنگ هوشمندی رقابتی در کل شرکت به اجرا گذاشته می‌شود. در همین حین ملاحظات قانونی و اخلاقی به منظور صحت بخشیدن به اعمال بنگاه مد نظر قرار می‌گیرد.

فاز چهارم، ساختار سازی^[۴۰]: در این فاز، متخصصان ماهر برای توسعه و مدیریت واحد هوشمندی رقابتی استخدام می‌شوند. مساعدت‌های مورد نیاز از داخل و خارج بنگاه گرفته می‌شود و تحلیل دقیق و کامل از شبکه‌ فرصت‌های بنگاه به عمل می‌آید.

فاز پنجم، ارزیابی^[۴۱]: ارزیابی عمیق از کل سیستم به اجرا درمی‌آید. در این ارزیابی سطح مقبولیت و مشارکت کارکنان در بنگاه مورد تأکید قرار می‌گیرد. اثربخشی ابزارها(نرم افزار و سخت افزار) و تیم‌ها برای تعیین میزان تطبیق پذیری و ارتقا بخشی سنجش می‌شود، بدین سان مجددا چرخه تکرار شده و با این چرخه، واحد به صورت پیوسته متناسب با الزامات حاصله از سوی بنگاه و محیط خارجی‌اش ساختار می‌پذیرد(Rouach and Santi,2001).

۱-ایده سازی

۲-ادراک پذیری

۵-ارزیابی

۳-اجرا

۴-ساختارسازی

شکل(۲-۷): مراحل ایجاد یک واحد هوشمندی رقابتی

منبع:( Rouach and Santi,2001)

۲-۱-۳- مبانی و مفاهیم نظری ‌در مورد ساختار سازمانی

۲-۱-۳-۱-تعریف سازمان

سازمان^[۴۲]، پدیده‌ای است که به عنوان نهاد اجتماعی شناخته شده و دارای هدف است، ساختار آن به صورت آگاهانه طرح ریزی شده دارای سیستم فعال و هماهنگ است و با محیط خارج در ارتباط می‌باشد(کریمی،۱۳۸۳).

در تعریف دیگری از سازمان آمده است سازمان عبارت است “از سیستم فعل و انفعالات سلوکی و رفتاری اجتماعی یک گروه انسانی که همگی اعضا را شرکت‌کنندگان سازمانی می‌نامیم. هر یک از گروه‌ها و یا گروه‌های شرکت کننده در قبال اینکه از خود فعالیتی بروز می‌دهند منفعتی را دریافت می‌نمایند”( پرهیزکار،۱۳۷۲).

سازمان یک واحد اجتماعی است که به صورتی آگاهانه شالوده ریزی می‌شود و برای دسترسی به هدف‌های ویژه تجدید ساختار می‌شود(پارساییان و اعرابی،۱۳۷۵).

۲-۱-۳-۲-ساختار سازمانی

اگر سازمان را به عنوان مجموعه‌ای از افرادی که برای تحقق اهدافی معین همکاری می‌کنند، تعریف کنیم؛ باید برای دستیابی ‌به این اهداف میان افراد یک تقسیم کارصورت گیرد و هر زیرمجموعه، جزیی از یک فعالیت را انجام دهند. این تقسیم کار موجب می‌گردد که چندگانگی به وجود آید، یعنی هرکدام از افراد هدف خاصی را دنبال کنند. ‌بنابرین‏، لازم است برای ایجاد یکپارچگی و تلفیق اهداف، میان کارهای تقسیم شده یک هماهنگی به وجود آید تا تمام فعالیت‌های مجزا در جهت دستیابی به هدف کلی سوق داده شوند. ساختار سازمانی این هماهنگی را ایجاد کرده و جایگاه هر یک از افراد را در سازمان مشخص می‌کند.

“دستیبابی به توسعه پایدار و عادلانه همچنان بزرگترین چالش در برابر نوع بشر است “

بانک جهانی،۱۹۹۲ اکنون تعداد فقرا درجهان بیش از هرزمان دیگر است (حدود ۱٫۵ میلیارد نفر). اغلب فقرا در نقاطی از جهان زندگی می‌کنند که با یک محیط زیست تخریب شده مواجه هستند و در برخی موارد خود آن ها در تخریب محیط زیست خود سهم اساسی دارند! آلودگی آب وهوا حتی در کشورهای برخوردار از رشد اقتصادی نیز مشهود است و تخریب ذخایر کشاورزی، جنگل و تالاب نیز عمق و وسعت محرومیت را دربسیاری از مناطق روستایی گسترش می‌دهد. عدم وجود آب آشامیدنی سالم و پاکیزه نیز از اهمیت زیادی برخوردار است و هرساله دو میلیون کودک در اثر استفاده از آب شرب آلوده و ابتلا به بیماری‌های میکروبی و غیره جان خود را از دست می‌دهند.

بانک جهانی،۱۹۹۲ پیوندهای دوجانبه و توام با همیاری بین فقر ‌و تخریب محیط زیست که تحت عنوان اصل “نابودسازی اکوسیستم از سرناچاری ” توسط فقرا توصیف می‌شود،تخریب محیط زیست را تسریع می‌کند. دستیابی به اراضی قابل کشت، چوب برای سوخت یا مصارف دیگر، مراتع بیشتر برای چرای دام و دیگر منابع طبیعی قابل بهره‌برداری، برای همه انسان‌ها یکسان نیست.

دانشمندان زیست محیطی، امروز ابعاد سیاسی حقوق استفاده از ذخایر را مورد تأکید قرار می‌دهند و ‌بر ضرورت بررسی پیوندهای میان محیط زیست، اقتصاد و جامعه تأکید می‌کنند. بنا به اعتقاد گروهی از متخصصین زیست محیطی : “تخریب زمین می‌تواند موجبات تضعیف توسعه اقتصادی را فراهم آورده و باعث ناکامی‌آن گردد، درحالی که توسعه اقتصادی در سطح پایین نیز به نوبه خود می‌تواند تحت تأثیرات شدید پدیده تخریب محیط زیست باشد! ” فقروتخریب محیط زیست که به واسطه فرایند توسعه ایجاد می‌گردند، متقابلاً بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند تا جهانی وحشتناک و مملو از مخاطره به وجود آورند،به گونه‌ای که در این جهان هم مردم روستایی و هم شهری به دام می‌افتند. درحال حاضر عبارت توسعه پایدار، به طور گسترده در حوزه سیاست و نیز در حیطه پژوهش در سطح جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد.

توسعه پایدار، تعاریف بسیاری دارد اما مؤثرترین و فراگیرترین تعریف این واژه تعریف کمیسیون برانت لند با عنوان “آینده مشترک ما ” است که عبارت است از : توسعه‌ای که بدون لطمه زدن به قابلیت نسل‌های آینده دربرآورده ساختن نیازهای خود، نیازهای امروز را برآورده سازد.

این تعریف توسط کسانی که نگران فقر ورعایت عدالت بین نسل امروز و نسل‌های آینده از حیث دستیابی به طبیعت و منابع طبیعی هستند و نیز برای کسانی که مشتاق استفاده از طبیعت و حفظ زیستگاه ها و گونه‌های جانداران و حیات وحش می‌باشند مورد پسند قرار گرفته است.

توسعه پایدار نخستین بار از طریق استراتژی حفظ جهان (wcs) مدون گردید. این استراتژی توسط IUCN و با حمایت مالی برنامه محیط زیست سازمان ملل و صندوق حیات وحش جهان تهیه گردید. اصل توسعه پایدار از آن به بعد و به واسطه پیگیری‌های سازمان ملل پیشرفت محسوسی یافته است. استراتژی جهانی حفاظت از محیط زیست، سه هدف را برای حفظ محیط زیست برمی‌شمارد. نخستین هدف، ادامه فرآیندهای اساسی زیست محیطی است؛ فرآیندهای یادشده برای تولید غذا، سلامت و دیگر جنبه‌های بقای انسانی و توسعه پایدار ضروری هستند.

نظام‌های حمایت از حیات شامل خاک و زمین کشاورزی، جنگل‌ها و زیستگاه‌ها، حیات‌وحش و منابع آبهای شیرین وشور می‌باشد. تهدیدهای زیست محیطی جاری شامل فرسایش خاک، مقاومت آفات و حشرات دربرابر حشره‌‌کش‌های شیمیایی،تخریب جنگل‌ها و بروز سیل و رسوب‌گذاری ناشی از آن و آلودگی آبها و سواحل است.

هدف دوم عبارت است از حفظ تنوع زیستی، یعنی گونه‌های ژنتیکی چه در تنوع و گوناگونی محصولات گیاه و دامی ‌اهلی و چـه در انواع مختلف گونه‌های جانوری و گیاه وحشی. این تنوع ژنتیکی هم درحکم بیمه است (به عنوان مثال بیماری‌های گیاه) وهم در حکم سرمایه‌گذاری برای آینده (مثلاً پرورش محصولات گیاه یا دارویی هدف سوم، توسعه پایدار گونه‌ها و زیستگاه‌ها است که بویژه درخصوص گونه‌های گیاه و جانوری که برداشت یاصید می‌شوند، شیلات ‌و آبزیان، ذخایرجنگلی وچوب ومراتع و چراگاهها و بهره‌برداری منطقی و درعین حال حفاظت اصولی از آن ها جهت نسل حاضر ونسل‌های آینده خلاصه می‌شود.

با توجه بـه اینکه فقر جوامع محلی می‌تواند منجر بـه رویکرد آنان بـه برنامه ریزی غیراصولی و خارج از اصول مدیریتی صحیح از هریک از منابع فوق گردد، لذا رشد اقتصادی به عنوان تنها راه مقابله با فقرو بالتبع آن تنها راه تحقق اهداف توسعه زیست محیطی تلقی می‌گردد و درگرو همین وابستگی متقابل اقتصاد و محیط زیست است که توسعه پایدار معنا می‌یابد. در برنامه جهانی مراقبت از زمین، که ‌در سال‌ ۱۹۹۱ توسط IUCN ارائه گردیده، این موضوع ‌به این شکل مطرح شده است: ما نیازمند توسعه‌ای هستیم که هم مردم مدار یعنی معطوف به بهبود شرایط انسانی و هم مبتنی ‌بر حفاظت از محیط یست یعنی حفظ تنوع و قدرت تولید طبیعت باشد. ما ناگزیریم که به برخی دیدگاه ها ‌در مورد محیط زیست و توسعه پایان دهیم. دیدگاه‌هایی که گویی این دورا در مقابل یکدیگر قرار می‌دهد. در واقع ما باید بپذیریم که این دو اصل (محیط زیست و توسعه)، دو بخش ضروری یک فرایند اجتناب ناپذیر هستند

مبحث دوم:

شرایط حق انسان بر محیط زیست

گفتار اول: استفاده متعارف

-دیدگاه‌های متفاوت در استفاده از محیط زیست

-تعارض حق بر محیط زیست با توسعه

واژه “توسعه پایدار” اولین بار به طور رسمی‌توسط برانت لند ‌در سال‌ ۱۹۸۷مطرح گردید. واژه توسعه پایداربه مفهوم گسترده آن شامل اداره وبهره‌برداری صحیح وکارا از منابع پایه منابع طبیعی منابع مالی ونیروی انسانی برای نیل به الگوی مصرف مطلوب همراه با به کارگیری امکانات فنی وساختاروتشکیلات مناسب برای رفع نیاز نسل‌های امروزوآینده به طورمستمر وقابل رضایت می‌شود. توجه به مسایل زیست محیطی درسطح جهان پس از تشدید فعالیت‌های ‌آلوده کننده در دهه‌های۱۹۵۰و۱۹۶۰میلادی یعنی حدود ۴۵سال قبل، آغاز گردید. ‌در سال‌ ۱۹۶۸میلادی مجمع ‌عمومی سازمان ملل متحد تصمیم به برگزاری کنفرانس بین‌المللی محیط زیست گرفت و در نتیجه اولین کنفرانس جهانی ‌در ژوئن ۱۹۷۲دراستکهلم برگزار شد. حاصل کار کنفرانس بیانیه محیط زیست انسانی وبرنامه عمل شامل۱۰۶توصیه‌نامه بود که وابستگی انسان به محیط زیست وشکل دهندگی آن رابیان نموده و استفاده منطقی از منابع کاهش آلودگی‌ها آموزش همگانی محیط زیست تحقیقات زیست محیطی وایجاد سازمان‌های بین‌المللی زیست محیطی رابه کشورها توصیه نمود. برنامه محیط زیست ملل متحد ایجاد ونامگذاری پنجم ژوئن هرسال به عنوان روز جهانی محیط زیست انجام شد