رویکرد ذینفعان استراتژیک چنین فرض میکند که مدیران، مجموعه اهدافی را دنبال میکنند که این مجموعه اهداف انتخابی، خواستههای همه ذینفعانی که منابع مورد نیاز جهت بقای سازمان را کنترل میکنند، دربر دارد. هیچکدام از اهدافی که مدیران انتخاب میکنند عاری از ارزش نیستند. خواه این اهداف به طور دقیق تعیین شوند یا به طور ضمنی، به منافع برخی از ذینفعها نسبت به برخی دیگر، توجه بیشتری معطوف خواهند داشت. مدیران باید با تعیین ذینفعهای کلیدی و مؤثر بر بقای سازمان و قدرت نسبی هرکدام و همچنین با توجه به انتظارات هریک از آن ها از سازمان، سعی در برآورده نمودن نیازهای آنان نماید(رابینز،۱۳۸۱).
۴- مدل ارزشهای رقابتی
رویکرد ارزشهای رقابتی با این فرض شروع میشود که برای ارزیابی اثربخشی سازمانی، بهترین معیار وجود ندارد. مفهوم اثربخشی، فینفسه مفهومی ذهنی است و اهدافی که یک ارزیابی انتخاب میکند، متکی به ارزشهای شخصی، ترجیحات و منافع فردی است. این رویکرد، استدلال میکند که عناصر مشترکی وجود دارند که در هر فهرستی از معیارهای اثربخشی قرار گرفته و میتوانند بهشیوهای باهم ترکیب شده و مجموعهای از ارزشهای رقابتی را ایجاد کنند. هرکدام از این مجموعه ارزشها، مدل اثربخشی منحصر به فرد را تعریف میکند(رابینز،۱۳۸۱).
۵- مدل عدم اثربخشی
این مدل، با تمرکز بر عواملی که از عملکرد موفق سازمان جلوگیری میکنند و با نگریستن به سازمان، به عنوان مجموعهای از مشکلات و خطاها یک دیدگاه متفاوتی ارائه میکند. فرض اصلی و پایهای این مدل این است که سادهتر، درستتر و سودمندتر است؛ که بیشتر، مشکلات و نقصها (عدم اثربخشی) را باید مشخص کنیم تا معیار شایستگیها را (اثربخشی). بنابرین، اثربخشی سازمانی به عنوان نبود عوامل عدم اثربخشی تعریف شده است(Henry,2004).
جدول زیر مدلهای مختلف اثربخشی را با توجه به مفهومیسازی سازمان و تمرکز اصلی آن نشان میدهد (Henry,2004).
جدول۲-۲-مدلهای اثربخشی سازمانی
مدل
مفهومیسازی سازمان
تمرکز
مدل هدف
سازمان به عنوان مجموعه عقلایی از ترتیبات (Arrangments) که گرایش به رسیدن به اهداف دارند.
رسیدن و تحقق پیامدها (اهداف)
مدل سیستمی
سازمان به عنوان یک سیستم باز (درونداد، تغییر، برونداد).
درونداد، کسب منابع و منابع داخلی (ابزارها و شیوه ها)
مدل عوامل استراتژیک
سازمان به عنوان عوامل درونی و بیرونی که با مجموعه پیچیدهای از محدودیتها و اهداف، مذاکره و توافق میکنند.
پاسخ به انتظارات گروههای ذینفع قوی که حول سازمان هستند.
مدل ارزشهای رقابتی
سازمان به عنوان ارزشهای رقابتی، که اهداف متعارض متعددی را خلق میکند.
سه بُعد ارزشهای رقابتی:
٭ تمرکز درونی در مقابل بیرونی
٭ کنترل در مقابل انعطافپذیری
٭ اهداف در مقابل ابزار یا شیوه
مدل عدم اثربخشی
سازمان به عنوان مجموعهای از مشکلات و شکستها
عواملی که از عملکرد موفقیتآمیز سازمان جلوگیری میکنند.
۲-۲-۱-۳-ادغام معیارهای اثربخشی
کارشناسان در زمینه مدلها و معیارهای اثربخشی، یک رویکرد چندبعدی را جهت دستیابی به اثربخشی در سازمانهای مدرن پیشنهاد کردهاند؛ بدین معنا که بهکارگیری یک معیار واحد، برای تمام مراحل چرخه زندگی مناسب نیست و هیچ معیار واحدی وجود ندارد؛ که بتواند نیازهای همه افراد سازمان را برآورده سازد، به خصوص اینکه منافع آن ها رقابتی بوده و متفاوت از یکدیگرند. سازمانهایی که از مدیریت خوبی برخوردارند، معیارهای اثربخشی را به گونهای با یکدیگر ترکیب و هماهنگ مینمایند تا با نیازهای آن موقعیت تناسب داشته باشند. مدیران، باید به طور دائم ورودیهای مورد نیاز خود را تعیین کرده و آن ها را از طریق اعضای استراتژیک فراهم آورند. زمانیکه اطلاعات به دست آمده از این طریق، با فلسفه و رسالت اصلی سازمان ادغام گردد، مدیریت قادر خواهد بود تا ترکیبی از معیارهای مناسب اثربخشی را استنتاج نماید(کرینتر،۱۳۸۶)[۱۳].
۲-۲-۱-۴-الگوهای اثربخشی
۱-الگوی پارسونز
پارسونز برای اثربخشی چهاربعد قائل می شودکه شامل:
۱-انطباق:به نیازسازمان برای کنترل محیط خود مربوط است.
۲-تحقق هدف:سازمان،مقاصد خود را برای کسب اهداف مورد نظر بسیج میکند.
۳-انسجام :به اتحاد و اشتراک در داخل سازمان اشاره دارد.
۴-تداوم :حفظ قداست نظام ارزشی سازمان است(صادقی و محتشمی،۱۳۸۹).
۲-الگوی فرایند مدیریت
اثربخشی سازمانی در این الگو عبارت است از توانایی سازمان در انجام وظایفی همچون تصمیم گیری،برنامه ریزی،بودجه بندی و…فرض این الگو این است که اثربخشی سازمانی نتیجه توسعه فرایندهای مدیریت در تعیین و انتخاب اهداف سازمان و چگونگی دستیابی به آن هاست(کوله بندی،۱۳۷۴).
۳-الگوی بهبود سازمان
در این الگو اثربخشی سازمانی با استفاده ازرویکرد علوم رفتاری است.این الگو از طریق استفاده از مهارت های تشخیص و حل مسئله در بلند مدت با کمک یک مشاور خارج از سازمان وبا همکاری مدیریت سازمان انجام می شود(قاسمی،۱۳۸۲).
۴-الگوی اپشتاین
اپشتاین معتقد است که در اثربخشی سازمانی،سازمان نگاهی برون گرا به عملیات سازمان دارد که این موضوع درست برعکس کارایی است که نگاهی درون گرا به عملیات سازمانی دارد.وی معتقد است که اثربخشی و کارایی دو بعد مهم در اندازه گیری بهره وری سازمانی است.او چهار دسته ابزار اندازه گیری مفید برای سنجش اثربخشی مطرح کردهاست:اندازه گیری بهبود و ارتقای شرایط جامعه،اندازه گیری خدمات ارائه شده به جامعه و مشتری سازمان،اندازه گیری ادراکات و رضایت مندی ارباب رجوع،اندازه گیری نتایج ناخواسته و منفی حاصل از خدمات سازمان(فقیهی و موسوی،۱۳۸۹).
۵-الگوی اثربخشی سازمانی مبتنی بر فرایندهای درون سازمانی
این الگو شامل ابعادزیر است:
-
- وجود فرهنگ بسیار قوی و غنی و جوی مساعد در سازمان
-
- روحیه همکاری ،وفاداری به گروه و کارگروهی
-
- اعتماد،اطمینان،تفاهم ورابطه متقابل بین کارکنان و مدیریت سازمان
-
- ارتباطات قوی در سطوح افقی و عمودی سازمان،همدردی وهمدلی با اعضای سازمان در کارها
-
- پاداش دادن به مدیران متناسب با عملکرد،رشد وتوسعه زیردستان ونیزایجاد گروه کاری کارآمد
- رابطه متقابل(تعامل)بین اعضای سازمان و حل مسائل(دفت،۱۳۸۰).
۲-۲-۱-۵-اثربخشی در اسلام