کارکرد ابزاری
یک گروه از فناوری ها، عملا کاربرد ابزاری دارند و برخلاف فناوری های آموزشی و اکتشافی، برای استفاده مدارس طراحی نشده اند؛ ولی در عمل می توان آن ها را برای نیل به مقاصد آموزشی هم به کار گرفت؛ مانند: نرم افزارهای پردازش کلمه، نرم افزارهای صفحه گسترده، دوربین ویدئویی و ابزار ویرایش فیلم های ویدیویی.
کارکرد ارتباطی
از فناوری به منظور برقراری ارتباط نیز استفاده می شود که در آن صورت، برنامه ها و ابزارهای آموزشی را در بر می‌گیرد. در این گونه از فناوری ها دبیر و دانش آموزان مجازند از طریق شبکه ها و ی فناوری های دیگر، برای ارسال و دریافت پیام اقدام کنند، سؤال طرح کنند، به سؤال پاسخ دهند و …
چهارکرد فناوری نه تنها در امر یادگیری، بلکه در امر آموزش و فرایند یاددهی – یادگیری هم کاربرد دارد. امروزه دامنه این گونه فناوری ها بسیار گسترده شده و امکانات وسیعی برای یادگیری و یاددهی به وجود آمده است (یغما، ۱۳۸۰).
فواید فناوری آموزشی در آموزش و یادگیری
دیوید هانگ و فیلیپ و ونگ (۲۰۰۰، به نقل هاشمی مقدم، ۱۳۸۰) دو تن از محققان معاصر، در مقاله ای با عنوان ” اطلاع رسانی و تحقیق در فناوری آموزشی، چارچوبی برای یادگیری و آموزش” به بررسی نقش فناوری آموزشی در توسعه و بهبود فرایند یادگیری و آموزش فراگیران پرداخته‌اند. به عقیده آنان در قلمرو فناوری آموزشی دوازده حوزه مطالعاتی و تحقیقاتی مطرح است که با ظهور و توسعه فناوری ها در حوزه تعلیم و تربیت، آموزش و یادگیری و غیره می توان این حوزه های مطالعاتی را در فرایند تحقیقات تربیتی مشخص نمود، از نظر این محققان حوزه های مذبور عبارتند از:
۱- تربیت منظم محیطی
۲- همانند سازی، متصور سازی، مدل سازی
۳- ابزارهای ذهن یا ابزارهای شناختی
۴- ابزارهای سنجش یا ارزیابی
۵- محاسبه و برآورد از طریق ماشین حساب
۶- ابزارهایی برای گروه‌های یادگیری
۷- یکپارچگی رسانه ها، ابزار و فنون
۸- تغییرات کیفی در یادگیری
۹- تنوع در اطلاع رسانی و الگوهای یادگیری
۱۰- انواع و کیفیت دانش یا معرفت
۱۱- موضوعات و وسایل اجتماعی و فرهنگی مربوط به محیط های پربار.
این محققان تلاش نموده اند، با بهره گرفتن از شیوه های اطلاع رسانی و تحقیق در عرصه فناوری آموزشی به ترسیم چارچوبی مدون برای فرایند یادگیری و آموزش اقدام کنند و با بهره گرفتن از نگرش تکنولوژیک به مسائل آموزش و پرورش، به اصلاح، بهبود و توسعه نظام آموزشی مورد نظر خود کمک کنند (هاشمی مقدم، ۱۳۸۰). بر اساس تجربیات حاصل از به کارگیری دستاوردهای فناوری آموزشی در گذشته و حال، طبق اطلاعاتی که از محققان، صاحب‌نظران و افراد متخصص در این رشته از علوم عملی به دست آمده است، یافته های زیر فواید کاربرد فناوری آموزشی را مطرح می‌کنند.
۱-فناوری آموزشی می‌تواند بازده آموزشی را از لحاظ کمی و کیفی افزایش دهد. دست آوردهای فناوری آموزشی، توانسته است قابلیت خود را در سرعت بخشیدن به رشد آموزش نشان دهد. به کارگیری اصول فناوری آموزشی در یکی از مراکز آموزشی توانسته است زمان آموزش را ۲۸ درصد کاهش دهد و در مجموع چیزی در حدود کل وقت لازم برای آموش ۲۳۵ نفر از افراد یک گروه، صرفه جویی کند.همچنین میزان و عمق یادگیری این افراد، در مقایسه با افراد مشابهی که بدون استفاده از فناوری آموزشی، آموزش دیده بودند، بسیار چشمگیر بود.
۲- فناوری آموزشی می‌تواند آموزش و یادگیری را انفرادی کند.
۳- فناوری آموزشی می‌تواند آموزش را بر اساس روش ها و ضوابط علمی تری، عملی می‌سازد؛ به عبارت دیگر فناوری آموزشی می‌تواند راه حل لازم برای طراحی شرایط یادگیری را طوری ارائه دهد که از همه
روش ها به طبیعت یادگیری عادی انسان نزدیکتر باشد.
۴- فناوری آموزشی می‌تواند آموزش را با قدرت بیشتری عملی سازد.
۵- فناوری آموزشی می‌تواند به یادگیری سرعت بخشد و آن را آسانتر سازد. تجربیات انجام گرفته در این زمینه، در کشورهای بلوک شرق و آمریکا، مؤید این نظریه است که به کارگیری فناوری های نوین در کلاس درس، توانسته است، فوریت و تنوع اطلاعاتی بیشتری را در این کلاس ها به وجود آورد. این فناوری ها، از فناوری ساده تا پیچیده، به شرط کنترل و برنامه ریزی می‌توانند به اهداف مذبور نایل شوند.
۶- فناوری آموزشی می‌تواند به وضوح، تناسب و اثربخشی انتظارات آموزشی کمک کند.
۷- فناوری آموزشی می‌تواند در آموزش، به منظور انتقال مفاهیم و آموخته ها، مورد استفاده قرار گیرد.
۸- فناوری آموزشی می‌تواند به ارائه فوری نتایج آموزش بینجامد (پازوکی، ۱۳۷۱).
همچنین فناوری آموزشی با توانایی بالقوه خود می‌تواند در زمینه‌های زیر سودمند واقع شود:
– مقابله با مشکلات آموزش جمعی: دبیران با بهره گرفتن از برنامه هایی که کارشناسان آموزشی برای کلاس های پرجمعیت تدارک دیده اند، می‌توانند بسیاری از مشکلات آموزش جمعی را در کلاس درس از بین ببرند و در نهایت، کیفیت فرایند یاددهی و یادگیری را افزایش دهند.
– ایجاد فرصت آموزش برابر: با وجود نابرابری های اقتصادی و اجتماعی و موقعیت های متفاوت جغرافیایی، فناوری آموزشی با تهیه مواد آموزشی لازم در سطوح گوناگون، دبیر را در تلاش برای ایجاد فرصت های آموزشی برابر ، یاری می‌کند.
– فراهم ساختن زمینه آموزش مستمر (مادام العمر): دروس تلویزیونی و مواد برنامه های خودآموزی که برای فراگیران یا مربیان آموزشی ضمن خدمت، فنی و حرفه ای تهیه و تنظیم می شود، پیوسته آنان را در جریان اطلاعات جدید و به هنگام، قرار می‌دهد.
-فناوری آموزشی نقش دبیر را تقویت می‌کند و بر جنبه‌های انسانی آموزش تأکید دارد: با اینکه فناوری آموزشی قادر است، شماری از وظایف دبیر را به گونه ای مؤثر انجام دهد، ولی این امر بر کم رنگ شدن نقش دبیر نیست. حتی اگرآموزش، از طریق رسانه های آموزشی هم ارائه شود؛ باز هم حضور دبیر در آن ها مشهود است؛ مثلا در برنامه های تلویزیونی، دانش آموزان به وسیله دبیران با تجربه آموزش می بینند و کارهای مقدماتی و تکمیلی نیز به کمک دبیران رشته‌های درسی انجام می شود.
