به طور کلی رفتار انسانی با اسیران جنبه‌های گوناگونی دارد.از جمله:
-
- برخورداری از احترام، شرافت و حیثیت شخصی
-
- احترام به تمامیت جسمانی
-
- حمایت در مقابل توهین و کنجکاوی عمومی
-
- ممنوعیت اعمال مجازات های دسته جمعی
-
- منع بازداشت خودسرانه یا غیرقانونی
-
- ممنوعیت اقدامات مقابله به مثل
- منع قطع عضو[۱۶۱]
ممنوعیت شکنجه و نهی رفتار انسانی، ابتدا در کد لیبر در زمان جنگ های داخلی آمریکا مورد اشاره قرار گرفت.کد مذبور ضمن منع هر گونه رفتار وحشیانه با اسیران جنگی، شکنجه افراد دشمن را به منظور کسب اطلاعات اکیدا نهی نموده است.[۱۶۲] مطالعات مفصل و چند ساله کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز در باب حقوق بشردوستانه عرفی، مبنای مسلم عرفی منع شکنجه در زمان مخاصمات را تأیید می‌کند.
معمولا نخستین مسأله ای که با اسارت به وجود می‌آید، کوشش اسیر کننده در به دست آوردن اطلاعات نظامی از اسیر جنگی است.خودداری اسیر از دادن این اطلاعات ممکن است سبب محدود شدن پاره ای از حقوق او شود، اما در هیچ حالتی شکنجه جسمی یا روحی یا هر گونه اجبار برای گرفتن اطلاعات نباید بر او اعمال شود.در پرونده ای که از سوی دادگاه نظامی بریتانیا مورد رسیدگی قرار گرفت، متهمان به دلیل قرار دادن اسیران جنگی در سلول های به شدت گرم برای به دست آوردن اطلاعات از آنان، محکوم شدند.[۱۶۳]
یکی از بدترین نمونه های بازداشتگاه با شرایط بسیار دشوار که نظامیان یا به تعبیری همان اسیران جنگی در آن جا نگهداری می شدند کمپ دلتا، بازداشتگاه ایالات متحده در خلیج گوانتانامو بود که اسیران در طی جنگ در افغانستان دستگیر شدند و توسط دولت آمریکا نگهداری می شدند.این افراد در سلولی بسیار کوچک نگهداری و بازجویی می شدند و هر وقت که آن ها سلولشان را ترک می‌کردند، غل و زنجیر داشتند و همچنین ارتباطشان با جهان خارج بسیار محدود بود.در چنین مواردی حقوق بشردوستانه بین‌المللی آشکارا بر شرایط و مدت بازداشت حکم فرما بوده و از زندانیان در مقابل هر نوع رفتار غیرانسانی حمایت می‌کند.۴
اسیران زن و کودکانی که نیز احیانا به اسارت در می‌آیند از حمایت های خاص در خاص برخوردارند.
به گفته پروفسور روتر:
«بی اغراق میتوان گفت که اسیران جنگی در کلیه موارد، به جز مورد آزادی خروج از اردوگاه ها از همان رفتار انسانی مساعدی برخوردار خواهند بود که نیروهای مسلح کشور اسیر کننده از آن بهره مند هستند».
کشور اسیر کننده مسئول رفتاری است که نسبت به اسیران جنگی صورت می‌گیرد.در صورت بدرفتاری با آنان، کشور اسیر کننده مسئولیت بین‌المللی خواهد داشت.در پاره ای از محاکمات جنایات جنگی پس از دومین جنگ جهانی، متهمان به دلیل بدرفتاری با اسیران جنگی محکوم گردیده اند.
علاوه بر این که رفتار با اسیران جنگی باید یک رفتار انسانی و عاری از هر گونه خشونت باشد، باید از آن ها نگهداری و محافظت نیز کرد.کشور اسیر کننده مکلف است اسیران جنگی را بلافاصله پس از اسارت، از صحنه عملیات جنگی تخلیه و به پشت جبهه و به نقاط امن منتقل کند.سپس آنان را به اردوگاه ها یا بازداشتگاه هایی که به این امر اختصاص داده شده و کاملا دور از منطقه نبرد است، اعزام کند تا در آن جا نگهداری شوند.حتی در مواردی طرف متخاصم ممکن است ناچار شود از اسیر در برابر جمعیت خشمگین خویش حمایت کند.
در طول جنگ جهانی دوم، آلمانی ها در هلند اشغالی، اسیران جنگی متفقین را به پشت بام ها می بردند تا مانع از بمباران هوایی متفقین شوند.
در نهایت برای تکمیل مباحث این قسمت باید به ذکر مواد ۷[۱۶۴]، بند (۲) ماده ۱۳[۱۶۵]، ۱۴[۱۶۶]، ۱۶[۱۶۷]، ۱۷[۱۶۸]، ۱۹[۱۶۹] کنوانسیون سوم ژنو، بند (۲) ماده ۴۳[۱۷۰] پروتکل اول الحاقی و ماده ۴[۱۷۱] کنوانسیون لاهه ۱۹۰۷ در مورد مقررات ناظر بر حقوق و عرف جنگ زمینی، پرداخت.
بند دوم: شرایط زندگی اسیران جنگی و اشتغال آنان
شرایط زندگی اسیران در اردوگاه ها باید متناسب با شئون آنان باشد تا سلامتی شان تأمین گردد و کشور اسیر کننده مسئول فراهم آوردن امکانات و وسایل لازم جهت رفاه اسیران در زمینه‌های مسکن، پوشاک، تغذیه، مراقبت های بهداشتی و پزشکی است.در مورد تغذیه، جیره غذایی روزانه اسیران باید از جهت کمی، کافی و از نظر کیفی متنوع باشد.در جریان جنگ جهانی دوم طرف های مخاصمه ارائه مواد غذایی به اسیران جنگی را محدود یا به کلی قطع کردند و برای توجیه اقدامات خود، با بهره گرفتن از عبارات کنوانسیون ۱۹۲۹ به ملزومات غذایی اندک سربازان خود اشاره می‌کردند.
بر خلاف تهیه مواد غذایی تعهد به تهیه پوشاک صراحتا با وضعیت پزشکی اسیر جنگی مرتبط نیست.هدف غایی مقررات مربوط به رفتار با اسیران جنگی در هنگام اسارت، زنده نگه داشتن آنان است.تهیه پوشاک نیز باید با این هدف هماهنگ باشد.هر اندازه خطرات آب و هوایی برای سلامت اسیران جنگی بیشتر باشد، وظایف قدرت بازداشت کننده در تهیه پوشاک کافی برای آنان بیشتر است.
در رابطه با مراقبت های پزشکی نیز باید گفت که در وهله نخست اسیران جنگی باید توسط پزشکان دولت متبوع خود معالجه شوند.معالجه آن ها توسط پزشکان قدرت بازداشت کننده جنبه ثانوی دارد.با توجه به اهمیت رفتار انسانی نسبت به اسیران هر گونه انجام آزمایشات پزشکی و علمی نیز بر روی آنان ممنوع است.این گونه آزمایشات تنها در صورتی مجاز است که مراقبت پزشکی اسیران جنگی آن را توجیه کند و به نفع آنان باشد.[۱۷۲]
کشور اسیر کننده می‌تواند از آن دسته از اسیران که از حیث جسمانی، سالم و مناسب باشند به عنوان نیروی کار استفاده کند.استفاده از اسیران جنگی بیمار جهت کار ممنوع است.
کشور اسیر کننده باید در محیط کار اسیران، کلیه قوانین و مقررات ملی خود را که مربوط به حمایت از کار و کارگران می شود، رعایت کند و در هیچ موردی نباید شرایط کار را به وسیله تدابیر انضباطی سخت تر از معمول کند.اجبار اسیران به خدمت در نیروهای دشمن ممنوع است و این اقدام نقض فاحش کنوانسیون سوم ژنو می‌باشد.
مواد ۱۵[۱۷۳]، ۲۵[۱۷۴]، ۲۶[۱۷۵]، ۲۷[۱۷۶]، ۲۹[۱۷۷]و ۵۱[۱۷۸] کنوانسیون سوم ژنو، قاعده ۱۱۸[۱۷۹] از مجموعه قواعد عرفی حقوق بین الملل بشردوستانه و ماده ۶[۱۸۰] کنوانسیون لاهه ۱۹۰۷ در مورد مقررات ناظر بر حقوق و عرف جنگ زمینی، مختص توضیحات بالا هستند.
بند سوم: آزادی اسیران در انجام فرایض و مکاتبات
تضمین آزادی عبادت یکی از مهم ترین پیش شرط های سلامت روحی اسیران جنگی می‌باشد.
رویه دولت ها نیز این قاعده را به منزله یک قاعده عرفی حقوق بین الملل در درگیری های مسلحانه قابل اعمال می‌داند.
