ابعاد:

ابعاد در لغت به معنی سه بعد طول، عرض و ارتفاع می‌باشد و معانی دیگری همچون طرف‌ها و یا زوایای مختلف یک چیز نیز برای آن آورده‌اند در این تحقیق منظور از کلمه ابعاد، نحوه آشنایی، میزان، نقش و موانع بهره‌گیری معلمان از رسانه های آموزشی می‌باشد. (بهشتی، ۱۳۶۵، ۱۷، ص ۵۰)

معلمان آموزش راهنمایی:

در این تحقیق واژه معلمان به کلیه مربیان پروروشی و معلمانی اطلاق می‌شود که در سال تحصیلی ۹۱-۹۰ در مدارس راهنمایی تابعه اداره آموزش و پروروش منطقه ۵ شهر تهران دروس دینی ، قران، مهارت های زندگی را تدریس می‌کنند.

کاستی‌های نظام آموزشی:

در این پژوهش کلیه مسائل و مشکلات آموزشی که ناشی از ماهیت سیستم و یا نظام آموزشی می‌باشد کاستی‌های نظام آموزشی تلقی می‌گردد از قبیل: نامناسب بودن کتاب درسی، کمبود وقت، عدم امکان دسترسی به رسانه های آموزشی در مدرسه، محاسبه نشدن تلاش تکنولوژیکی معلمان در فرایند ارزشیابی و … .

فصل دوم مبانی نظری و پیشینه تحقیق

مقدمه

در این فصل مبانی نظری موضوع تحقیق و پیشینه تحقیقات انجام شده در دو بخش آورده شده است .بدین صورت که در بخش اول مبانی نظری تحقیق ذکر شده و در بخش دوم نتایج تحقیقات داخلی و خارجی انجام شده در ارتباط با رسانه های آموزشی ارائه شده است.

بخش اول:مبانی نظری پژوهش

۱- حوزه مفهومی پژوهش

مفاهیم اصلی در این پژوهش، رسانه آموزشی، تکنولوژی آموزشی و تکنولوژی یادگیری می‌باشند از این رو به منظور دست‌یابی به نگرش مفهومی مشترک در این پژوهش، ابتدا به اختصار به معرفی ابعاد مختلف هر یک از این سه مفهوم خواهیم پرداخت:

الف- مفهوم شناسی رسانه

از نظر لغوی رسانه به معنی رساندن است و همچنین به وسیله‌ای که عهده‌دار امر رساندن است نیز اطلاق می‌گردد. (http:fa.wikipedia.org, 93) در واقع هر ابزاری که برای برقراری ارتباط مورد استفاده قرار می‌گیرد نیز رسانه نامیده می‌شود.(http:www.aftab.ir, 90) معادل این واژه در لاتین Media (وسایل، ابزار‌ها و رسانه ها) می‌باشد که جمع کلمه Medium (وسیله، واسطه) به معنای «در میان بودن» یا «در وسط قرار گرفتن یا قرار داشتن»است . (ذوفن و لطفی پور،۱۳۸۷، ۲۹، ص۱۴) اما رسانه آموزشی ترجمه‌ی «Instructional Media» است که «Media» در لغت به واسطه‌، وسیله، ماده وسط یا رابط دو چیز، حد فاصل و بالاخره وسیله نقل و انتقال تعریف شده است. تمام این معانی با آنچه اصطلاحاً رسانه آموزشی نامیده می‌شود مطابقت دارد. رسانه آموزشی ابزاری برای ارائه آموزش به فراگیر است و طبیعتاً جزئی از فرایند آموزش و تکنولوژی است، نه تنها آن. (فردانش،۱۳۷۲، ۵۰، صص ۱۵۰ و ۱۵۱)

تعاریف رسانه های آموزشی

رسانه در وهله اول به وسایل ارتباطی جمعی از قبیل: رادیو، تلویزیون، روزنامه و مجله اشاره دارد. در حالی که در اصطلاح علوم تربیتی رسانه به کلیه تجهیزات و امکاناتی گفته می‌شود که شرایطی را در کلاس درس فراهم می‌آورند تا یادگیری سریع‌تر، آسان‌تر و عمیق‌تر صورت گیرد (شعبانی،۱۳۸۴، ۵۰ ،ص۱۸۸) و سرانجام به کسب اطلاعات، رفتارها و مهارت‌های تازه با درکی عمیق بیانجامد. (رؤوف،۱۳۷۸، ۳۹ ، ص ۱۴)

از نظرعلمی- تخصصی رسانه آموزشی یکی از مفاهیم و مباحث جدی و گسترده فناوری (تکنولوژی) آموزشی است که بین محتوای، یادگیرنده، یاددهنده و محیط و امکانات یادگیری پیوند برقرار می‌کند. نقش میان‌دار، رابط، وسیله و میانجی را در فرایند یادگیری برعهده دارد.

تعاریف متعددی از رسانه در حیطه فناوری آموزشی به عمل آمده که برخی از آن‌ ها از این قرارند:

ابزاری برای ارائه آموزش به فراگیر است که طبیعتاً جزئی از فرایند آموزش است، نه تمام آن. (فردانش،۱۳۷۲، ۵۰،صص ۱۵۲-۱۴۹)

البته برخی بین وسایل و رسانه تفاوت قائل می‌شوند وسیله آموزشی را منتقل کننده بخشی از مفاهیم آموزشی می‌دانند اما رسانه آموزشی به عوامل، وسایل یا ابزاری گفته می‌شود که کل محتوای آموزش را به فراگیران منتقل کند.» (خدامرادی، ۱۳۸۱، ۲۵، ص۳۱)

طبقه‌بندی رسانه های آموزشی و ملاک‌های آن

رسانه های آموزشی از جهات مختلف قابل بررسی و طبقه‌بندی هستند. برخی از اندیشمندان آن‌ ها را نظر حواس مخاطب به رسانه های شنیداری، دیداری، سه بعدی، موقعیتی و … تقسیم می‌کنند و بعضی با توجه به سازنده آن، رسانه ها را به رسانه های معلم ساخته، دانش‌آموز ساخته و پیش ساخته طبقه‌بندی می‌کنند. گاهی نیز ‌بر اساس نوع انرژی دریافتی به رسانه های برقی و غیربرقی و یا از لحاظ اقتصادی به رسانه های ارزان قیمت و گران قیمت و… تقسیم می‌کنند.(احدیان،۱۳۷۴، ۳، ص ۱۲)

همچنین رسانه های آموزشی را می‌توان در سه گروه: تأکید به آموزش، تأکید به یادگیری فراگیر و تأکید به آموزش و یادگیری تقسیم نمود.

برخی متخصصین با گذر از خصوصیات فیزیکی، با توجه به نقش و تاثیر رسانه در روند یادگیری دانش‌آموزان و نحوه ارتباطی که رسانه ­ها با فراگیر برقرار می‌کنند، آن‌ ها را تقسیم‌بندی می‌کنند. و از آن جا که این ارتباط ممکن است به صورت یک طرفه و به طور کلی، دادن اطلاعات به دانش‌آموزان باشد یا در قالب برخوردی مداوم در عرصه یادگیری بین دانش‌آموزان و رسانه طرح‌ریزی شده باشد؛ رسانه های آموزشی را به دو دسته کلی یک طرفه یا غیر تعاملی و دو طرفه یا تعاملی تقسیم کرده ­اند. (ذوفن، لطفی‌پور،۱۳۸۷، ۲۹، ص ۱۸)

رسانه های یک طرفه یا غیرتعاملی رسانه هایی هستند که معلمان، شاگردان و افراد دیگر می‌توانند برای ارائه‌ مطلب به مخاطبان خود، از آن ها استفاده کنند. از رسانه های غیرتعاملی غالباً برای ارائه‌ آموزش گروهی استفاده می‌شود. رسانه های غیرتعاملی قدیمی‌تر هستند و در طول سال‌های اولیه قرن بیستم تا اواخر دهه‌ی۱۹۷۰ به تدریج به وجود آمده و وسعت یافته‌اند. (ذوفن، لطفی‌پور،۱۳۸۷، ۲۹، ص ۱۸) از جمله این رسانه می‌توان به نوار کاست، فیلم آموزشی، پوستر و… اشاره نمود.

رسانه های تعاملی یا دو طرفه که خودکفا هستند، سبب ایجاد موقعیت‌های آموزشی دو طرفه میان یادگیرنده و فناوری می‌شوند. این رسانه ها به گونه ­ای برنامه‌ریزی می‌شوند که از یادگیرنده پاسخ می‌طلبند و اغلب حتی می‌توانند پاسخ آنان را ارزش‌یابی کنند و به یادگیرنده بازخورد بدهند. مزایای اصلی رسانه های تعاملی این است که یادگیری فعال را تسهیل می‌کنند و یادگیرنده را قادر می‌سازند که در هر زمانی، از وضعیت پیشرفت خود در رابطه با ‌هدف‌های‌ یادگیری آگاه شود. (ذوفن، لطفی‌پور،۱۳۸۷، ۲۹، ص ۱۹) تابلوهای الکتریکی و نرم افزارهای خودآموز رایانه­ای و… را می‌توان به عنوان رسانه های تعاملی معرفی کرد.