دستور خرید با روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد:
الف) آزاد: کارگزار در خرید از سوی خریدار وکالت دارد و می‌تواند هر نوع سهامی، به هر میزان و به هر قیمتی خریداری نماید. در این نوع سفارش، معامله با بهترین قیمت بازار صورت می‌گیرد و کارگزار در حالت خرید، سهام را به پایین‌ترین قیمت خریداری می‌کند. این شیوه دستور معمولا انعطاف عمل بیشتری برای کارگزار فراهم می‌کند و سرعت معامله را افزایش می‌دهد.
ب) سهام مشخص یا محدود: کارگزار باید سهام خاصی که از سوی خریدار مشخص شده به تعداد معین خریداری نماید، در اینجا انعطاف عمل کارگزار کم می‌شود.
ج) قیمت معین: کارگزار باید سهام مشخصی را به قیمت معین شده از سوی خریدار، خریداری نماید.
روش‌های دستور فروش سهام نیز به صورت‌های زیر انجام می‌شود:
الف) آزاد: یعنی فروش به هر قیمت (قیمت روز)، کارگزار سهام را به بالاترین قیمت به فروش می‌رساند،
ب) قیمت معین: یعنی فروش سهام به قیمت خاص و تعیین شده است.
کارگزار در صورتی حق فروش سهام را دارد که حداقل قیمت آن برابر با قیمت تعین شده از سوی فروشنده باشد.
۳-۴-۱-۲- اجرای سفارش سرمایه‌گذار
قبل از خرید و فروش اوراق بهادار (سهام)، نام سهامدار باید در «سامانه معاملاتی بورس اوراق بهادار» ثبت شود. برای ثبت نام سهامدار در سامانه، سهامدار باید به یکی از دفاتر کارگزاری مراجعه کند و کد معاملاتی دریافت کند.
کد معاملاتی شناسه‌ای ۸ حرفی است که بر اساس مشخصات و اطلاعات فردی سرمایه‌گذار و به صورت ترکیبی از حرف (سه حرف اول فامیل) و عدد (یک عدد ۵ رقمی) تعیین می‌شود. کد معاملاتی منحصر به فرد و هر سرمایه‌گذار دارای یک کد معاملاتی مخصوص به خود است. کد معاملاتی توسط کارگزار دریافت می‌شود. این کد فقط یک بار برای دادوستد در سامانه معاملاتی بورس اوراق بهادار تهران ثبت می‌شود و قابلیت استفاده در تمام دفاتر کارگزاری متعلق به بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران را دارد.
خرید و فروش سهام توسط کارگزار در سامانه معاملاتی بنام «پم» انجام می‌شود.
سامانه معاملاتی تحت مدیریت فناوری بورس تهران قرار دارد. عملیات مربوط به نگهداری اطلاعات سهام و نقل و انتقال سهام سهام‌داران توسط شرکت سپرده‌گذاری مرکزی و تسویه وجوه انجام می‌شود. عملیات خرید و فروش توسط شرکت‌های کارگزاری مستقر در تهران یا شعبه آن ها در شهرستان‌ها صورت می‌گیرد و دادوستد اوراق بهادار انجام می‌پذیرد.
سفارش خرید یا فروش سهام توسط کارگذار وارد سامانه معاملاتی کامپیوتری می‌شود.
بر اساس اولویت قیمت، سفارش خرید با بیشترین قیمت پیشنهادی در ابتدای صف خرید و سفارش فروش با کمترین قیمت پیشنهادی در ابتدای صف فروش قرار دارد. در صورتی که قیمت‌های پیشنهادی یکسان باشند، بر اساس اولویت زمان سفارشی که زودتر وارد سامانه معاملاتی شده دارای اولویت است و در ابتدای صف قرار می‌گیرد.
کارگزاران از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۸ می‌توانند دستورات خرید و فروش را وارد سیستم کنند و یا آن ها را تغییر دهند یا حذف کنند. هر دستور خرید و فروش دارای مشخصه‌ی زمانی «باز» و یا «روز» است. اگر مشخصه را «روز» وارد کند، دستور نسبت به آن روز اعتبار دارد و در مشخصه‌ی زمانی «باز» تا زمانی که کارگزار دستور را حذف نکند، دستور معتبر است.
«اطلاعات مربوط به معاملات از جمله قیمت، ارزش و تعداد اوراق بهادار دادوستد شده از طریق تارنمای بورس تهران و همچنین نمایش‌گرهای موجود در تالار، به اطلاع سهام‌داران می‌رسد».
پس از انجام معامله، اطلاعات انجام دادوستد برای تسویه به «شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار» و کارگزار خریدار یا فروشنده ارسال می‌شود. علاوه براین، با انجام معامله فعالیت‌های پشتیبانی و نهایی معامله نیز انجام می‌شود که از آن جمله صدور اعلامیه‌های خرید و فروش و صدور گواهینامه نقل و انتقال سهام است.
در اعلامیه خرید و فروش، اطلاعات مربوط به معامله سهام یک مشتری نشان داده می‌شود. این اعلامیه‌ها در سه نسخه تهیه می‌شوند. یک نسخه برای خریدار سهام، یک نسخه برای فروشنده سهام و یک نسخه برای شرکتی که سهام آن معامله شده است. اطلاعات این اعلامیه شامل کد شرکت (هر شرکت دارای نماد خاصی است که حاوی چند حرف است؛ اولین حرف، نماد صنعت یا گروهی که شرکت در قالب آن فعالیت می‌کند و سایر حروف تلخیصی از نام شرکت است)، تاریخ انجام معامله، مشخصات شناسنامه‌ای مشتری (به همراه کد معاملاتی او) و مشخصات معامله (اطلاعات مالی مربوط به معامله مشتری که شامل تعداد، نرخ معامله هر سهم، کل مبلغ معامله و کل وجوه قابل پرداخت خریدار و یا قابل دریافت فروشنده).
در صورتی که بجای سهم، حق تقدم آن معامله شود، حرف «ح» که نشان دهنده حق تقدم است در آخر نماد شرکت (کد شرکت) می‌آید.
علاوه بر اعلامیه، سیستم، گواهینامه موقت سهام جدید نیز صادر می‌کند و در اختیار خریداران و یا فروشندگانی که بخشی از سهام خود را فروخته‌اند قرار می‌دهد. در واقع برای فروشندگان، گواهینامه جدیدی برابر باقیمانده سهام این افراد صادر می‌شود. این گواهینامه قابلیت نقل و انتقال دارد و چهار روز کاری، پس از روز انجام معامله صادر می‌گردد و تا قبل از صدور آن شخص نمی‌تواند سهم خود را مجددا بفروشد.
ساعات انجام دادوستد معاملات اوراق بهادار در بورس تهران از شنبه تا چهارشنبه هر هفته از ساعت ۹ تا ۱۲ و در یک نشست معاملاتی و از طریق تالار معاملات در تهران و شهرستان‌ها انجام می‌شود. معاملات اوراق بهادار فقط از طریق سامانه معاملات بورس قابل انجام است و دارندگان اوراق بهادار نمی‌توانند خارج از سامانه معاملاتی اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار کنند.
با انجام معامله، تسویه حساب انجام می‌گیرد که آخرین مرحله از انجام معامله می‌باشد. زمان تسویه حساب بر حسب این که مشتری، خریدار باشد یا فروشنده متفاوت است. در حالتی که خریدار باشد، بعد از صدور اعلامیه‌ی خرید و روشن شدن وضعیت حساب مشتری در کارگزاری، تسویه انجام می‌شود. در حالتی که مشتری، فروشنده باشد، تسویه حساب چهار روز کاری بعد صورت می‌گیرد.
نمودار گردش عملیات خرید و فروش سهام در بورس اوراق بهادار تهران [۵۴]
شروع
تصمیم به معامله
تکمیل دستور
فروش وکالت نامه و تحویل سهم به کارگزار
تکمیل دستور
خرید و پرداخت
و تسلیم وکالت نامه
فروش سهام توسط کارگزار و صدور اعلامیه
خرید سهام توسط
کارگزار و صدور
اعلامیه
ثبت نقل و انتقال در دفاتر شرکت
ثبت نقل و انتقال در دفاتر شرکت
اخذ چک از کارگزار خریدار
صدور چک و تحویل آن به فروشنده سهام
تحویل اوراق سهام و اعلامیه خریدار
۳-۴-۱-۳- شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران
– شرکت سهامی عام باشد؛ زیرا طبق ماده ۲۱ ل.ا.ق.ت شرکت سهامی خاص نمی‌تواند سهامش را در بورس عرضه کند،
