آموزش نیروی انسانی کارآمد ارتقای سطح کیفی خدمات ارائه شده به زائران را در پی خواهد داشت و کسب مهارتهای لازم توسط کارگزاران سازمان حج و زیارت به عنوان بازوان اجرایی این سازمان در توسعه و پایداری سازمان مؤثر خواهد بود، اهمیت آموزش و کسب مهارت حرفه ای توسط کارگزاران و عوامل اجرایی عملیات زیارتی بر هیچ کس پوشیده نیست و باید با نگاهی علمی و تحقیقی و توأم با برنامه ریزی آموزشی، دانش و توانایی و مهارت لازم را در کارگزاران زیارتی ارتقاء دهیم و گام اول آن نیاز سنجی آموزشی است تا بر اساس اهداف سازمان و شرح وظایف آنان ، بتوان به برنامهریزی آموزشی پرداخت و از انجام آموزشها لازم و تأثیر گزار اطمینان حاصل نمود و در نهایت ارزیابی دقیق از آن به دست آورد. با توجه به اینکه تا کنون این کار به طور علمی و پژوهشی انجام نشده است پس لازم میشود که این سازمان جهت هدفمند نمودند برنامههای آموزشی خود به این موضوع بپردازد.
۱-۳. اهداف پژوهش
۱- شناسایی نیازهای آموزشی کارگزاران حج، عمره و عتبات از منظر مدیران ارشد و کارگزاران خبره
۲- بررسی معناداری نیازهای شناسایی شده از منظر خود کارگزاران
۱-۴. پرسشهای پژوهش
۱- از منظر مدیران ارشد و کارگزاران خبره، کارگزاران حج و زیارت به چه آموزشهایی نیاز دارند؟
۲- از منظر کارگزاران حج و زیارت آیا نیازهای آموزشی شناسایی شده میتواند به عنوان یک نیاز مهم مدنظر گرفته شود؟
۱-۵. اهمیت و ضرورت پژوهش
آموزش کارکنان مانند نگهداری اموال و تجهیزات است. ابزار و تجهیزات برای آنکه از کارایی بیشتر برخوردار باشند به تعمیر و تنظیم مستمر نیاز دارند. برای به به حداکثر رساندن اثربخشی و کارایی افراد سازمان، ضمن آشنا ساختن با محیط و توجیه آن ها بر اساس نیاز، دوره های آموزشی مناسب را باید برای آن ها تدوین نمود. (سیدجوادین،۱۳۹۲)
اغلب دستاندرکاران و برنامهریزان آموزش و توسعه منابع انسانی در سازمانها در زمینه طرح پرسشهای اولیه مناسب به منظور طراحی، روزکارآمد کردن و ارائه برنامه آموزشی برای توسعه کارکنان و یا حل یک مشکل، دچار تنگاهایی هستند. آنان در حین آموزش و یا پس از آن به این نتیجه میرسند که هدفی برای برنامه آموزشی خویش در نظر نگرفتهاند و یا برخی مواقع، حتی با وجود طرح از پیش تعیین شدهای برای اجرای آموزش، ولی به علت اتلاف منابع و بروز نتایج مطلوب، در اجرای آن دچار تردید شدهاند. با توجه به فشارهای مدیریتی در سازمانها در خصوص بازگشت سرمایهگذاری در آموزش، برنامهریزان و دستاندرکاران آموزش باید هدفهای مشخص و نتایج مورد انتظار آموزش را تعریف کرده و برای مدیران ضرروت و هدفمندی برنامه ها را توضیح دهند. (باربازت،۲۰۰۶)
هر ساله خیل عظیمی از مردم عزیز کشورمان مشتاقانه به سرزمین عرفات ، ملکوت و معرفت و همچنین عتبات عالیات مشرف میشوند و این فرصتی گرانبها است که برای تهذیب نفوس و تکمیل مکارم اخلاقی و معنوی فراهم میگردد تا به برکت این سفر و هجرت راه قرب و کمال را به پیمایند.
سازمان حج و زیارت هر ساله با اجرای برنامه های آموزشی در تلاش است تا نیرویهای صاحب صلاحیت را در جایگاه های مدیریت کاروان و مجموعه ها و عوامل کاروان و کارگزاری قرار دهد تا بتوانند با فراگیری دانش، نگرش و مهارت لازم و باز آموزی مستمر تحقق اهداف سازمان را میسر و اجرای برنامه های مصوب را عملیاتی نمایند.
هدف از این تحقیق شناسایی آموزشهای مورد نیاز در حوزه کارگزاران حج و زیارت میباشد بایستی مسأله نیاز به آموزش تبیین شود و با دید کلان و به عنوان یک موضوع پژوهشی به آن نگاه شود و مشخص گردد چه سمتی در حرکتیم و چه هدفی را دنبال میکنیم آیا به اهداف خود رسیده ایم، نیاز سنجی آموزشی تضمینی است برای مؤثر بودن آموزشها، هدر نرفتن منابع، رسیدن به وضع مطلوب و در نهایت تدوین برنامه آموزشی، اجرای برنامه آموزشی و ارزشیابی آن، اگر این کار بدرستی انجام دهیم علاوه بر مدیریت زمان و بودجه به اهداف از پیش تعیین شده میرسیم و به طور مستقیم کارگزاران و غیر مستقیم زائران را به آنچه که لازم بود فرابگیرند رهنمود مینماییم و آموزشهایی مؤثر به آنان منتقل نمودهایم. و کمک میکنیم یک کارگزار به شایستگی نسبت به وظایف خود در قبال زائر و مأموریتی که به ایشان واگذار شده است انجام وظیفه نماید، پس برای اینکه مطمئین شویم در مسیر درست گام بر میداریم باید به فرایند نیازسنجی آموزشی برای کارگزاران حج و زیارت اهتمام بورزیم.
۱-۶. تعریفهای عملیاتی
۱-۶-۱٫ نیاز
کافمن و هرمن نیاز را ینگونه تعرف میکنند : نیاز یعنی فاصله میان نتایج موجود و نتایج مطلوب (مشایخ،۱۳۹۱)
۱-۶-۲٫آموزش
آموزش تجربهای است مبتنی بر یادگیری و به منظور ایجاد تغییرات نسبتاً پایدار در فرد، تا او را قادر به انجام کار و بهبود بخشی تواناییها، تغییر مهارتها، دانش، نگرش و رفتار اجتماعی نماید. بنابرین آموزش بهمفهوم تغییر دانش، نگرش و تعامل با همکاران است. آموزش مستلزم استفاده از برنامه های پیشبینی شدهای است که شایستگیهای موجود در کارکنان را تقویت و موجب کسب دانش، مهارت و تواناییهای تازه در فرد میگردد، به گونهای که بهبود عملکرد شغلی را تسهیل میکند. (سیدجوادین،۱۳۹۲)
۱-۶-۳٫ نیازسنجی
براد شاو (۱۹۷۲)، نیاز سنجی را فرایند تعیین اهداف، مشخص کردن وضع موجود، اندازه گیری نیازها و تعیین اولویت ها برای عمل میداند.تعیین اولویتها خصوصاًً در سازمان ها به منظور حداکثر استفاده از منابع موجود در جهت تحقق ضروری ترین نیازها مورد تأکید است.( واجارگاه،۱۳۸۴(
۱-۶-۴٫ نیازسنجی آموزشی
نیاز آموزشی، مهارتها، دانشها و بینشهایی است که برای اجرای موفقیت آمیز شغل لازم است.نیاز آموزشی بر حسب دانش، مهارت و نگرشهایی تعریف میشود که لازم است یادگیرنده و یا گروهی از یادگیرندگان از آن برخوردار باشند که در حال حاضر از آن بیبهرهاند. (Naseri,2010)
۱-۶-۵٫ حج
حجّ در لغت به معنی قصد به شیء معظم است. و در شرع مقدس اسلام اراده و قصد مکلف به بیتالله الحرام با اوصاف مخصوص در زمان مخصوص و با شرائط بالخصوص را میباشد. (التعریفات،۱۳۷۰)
۱-۶-۶٫ عمره
مرحوم طبرسی (ره) در این زمینه، چنین میفرماید: «عمره به معنای زیارت و از عمارت، اخذ شده است؛ زیرا زائر، با زیارت خود، آن مکان را آباد میکند، امّا در شرع مقدس، زیارت خانه خدا، با عمل مشروع است.»
۱-۶-۷٫ عتبات
شیعیان آرامگاههای امامان (علیهم سلام) خود را در شهرهای نجف، کربلا، کاظمین و سامراء در کشور عراق را اصطلاحاً عتبات یا عَتَبات عالیات (آستانهای بلند) میگویند. و در روایات و احادیث متواتر زیارت آنان دارای ثواب بی شماری میباشد که آداب خاص خود را دارند.
۱-۶-۸٫کارگزاران حج ، عمره و عتبات
به افرادی اطلاق میشود که بر اساس شرح و وظایف و اهداف از پیش تعیین شده توسط سازمان حج و زیارت موظف به انجام مأموریت یا خدمت رسانی به زائران اعزامی از ایران در یکی از کشورهای عربستان، عراق و سوریه میباشند.